۱۳۲۴-جو ایلین شهریور آیی‌نین ۱۲-ده تبریزده بیر بیاننامه یاییلدی. بو بیاننامه‌ده اینسان‌لارین صینف و طبقه‌لرینه باخمادان میللی موجادیله‌یه قوشولمالاری طلب ائدیلمیشدی. ایکی دیلده، یعنی آذربایجان تورکجه‌سی و فارسجادا یازیلان بو بیاننامه‌یه تانینمیش ۴۸ شخص اؤز ایمضاسینی آتمیشدی.
بیاننامه‌ده ایرانین موختلیف میللت‌لردن تشکیل اولوندوغو، اؤلکه اینکیشافی‌نین بو میللت‌لرین آزادلیغی یولوندان کئچدیگی یازیلمیشدی. آذربایجاندا اؤز ائتنیکینی تانیمیش، اؤزونه‌مخصوص دیل و مدنیتی اولان ۴ میلیونلوق بیر خالقین وارلیغینی اعلان ائدن بو بیاننامه اؤلکه چرچیوه‌سینده آذربایجانین موختاریت قازانماسینی واجیب حساب ائدیردی.
کیچیک بیر مقد‌مه و ۱۲ بنددن عبارت اولان بو بیاننامه‌ده آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین آذربایجانین ایجتیماعی، ایقتیصادی و سیاسی مسئله‌لرینه موناسیبتی درج ائدیلیب، رسمی شکیلده ایشه باشلایان آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین اساس هدف‌لری قئید ائدیلمیشدی. بعضی‌لرینه گؤره ۱۲ شهریور بیاننامه‌سی آدی ایله تانینان بو بیاننامه هله ده ایراندا یازیلمیش ان موترققی بیاننامه‌لردن بیریدیر.
۱۲ شهریور بیاننامه‌سی‌نین یاییلماسی‌نین آردیجا سؤزو گئدن هدف‌لره اولان عمومی ماراقدان پرده گؤتورولور. آز زامان عرضینده آذربایجانین بوتونونون بو بیاننامه‌یه موثبت موناسیبتی بللی اولور، یئنیجه ایشه باشلامیش آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سینه دستک‌لر یاغدیریلیر. ایکی گون سونرا آذربایجان قزئتی آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین ارگانی کیمی «فیرقه‌میز ایشه باشلادی» تیتری ایله آذربایجان تاریخینده یئنی بیر دؤورون باشلادیغینی بیلدیردی.
۱۲ شهریور بیاننامه‌سی ایله باشلایان میللی موجادیله میللی حکومتین یارانماسی ایله نتیجه‌لندی. بیر ایللیک آذربایجان میللی حکومتی دؤورونده یارانان گئنیش اصلاح‌لار گیزلنیلمزدیر. بو اوغورلارین الده ائدیلمه‌سی یولوندا ۱۲ شهریور بیاننامه‌سی‌نین موترققی هدف‌لری چوخ اهمیتلیدیرلر. آذربایجانین تاریخینی و بوگونکو وضعیتینی آنلاماق اوچون اونو یئنیدن اوخوماغی فایدالی حساب ائده‌‌رک، ۷۷ ایل قاباق سسله‌نن موترققی سس‌لری یئنیدن سسلندیرمک آدینا اونو اتک‌یازی اوخوجولارینا تقدیم ائدیریک.
بیزیم شوعارلاریمیز بونلاردیر
۱- ایرانین ایستیقلال و تمامیتینی ساخلاماقلا برابر آذربایجان خلقینه داخیلی آزادلیق و مدنی موختاریت وئریلمه‌لیدیر کی، ائده بیلسین اؤزونون فرهنگی یولوندا و آذربایجانین آبادلاشماسی و ترققیسی اوچون عوموم مملکتین عادیلانه قانون‌لارینی گؤزله‌مکله برابر اؤز سرنویشتینی تعیین ائتسین.
۲- بو منظورو حیاتا کئچیرمک اوچون چوخ تئزلیکله ایالت و ویلایت انجومن‌لرینی اینتیخاب ائدیب ایشه باشلامالیدیر. بو انجومن‌لر فرهنگی، بهداشتی و ایقتیصاد ساحه‌سینده فعالیت گؤسترمکله برابر قانون اساسی موجیبینجه تمام دؤولت ایشچی‌لرینین عملیاتینی تفتیش ائدیب اونلارین تغییر و تبدیلینده ایظهار نظر ائدهجکدیر.
۳- آذربایجانین ایبتیدایی مکتب‌لرینده اوچ کیلاسا قدر درس‌لر فقط آذربایجان دیلینده آپاریلمالیدیر و اوچ کیلاسدان یوخاری دؤولت دیلی اولماق اوزره فارس دیلی ده آذربایجان دیلی ایله یاناشی تدریس ائدیلمه‌لیدیر. آذربایجاندا میللی دارولفونونون تشکیلی دئموکرات فیرقه‌سی‌نین اساس مقصدلریندن بیریدیر.
۴- آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی صنایع و فابریکالارین گئنیشلنمه‌سینه جدی چالیشاجاق و سعی ائدهجک کی، مؤوجود فابریکالاری تکمیل ائتمکله برابر ایشسیزلیگی رفع ائتمک اوچون، ال و ماشین صنایعینی گئنیشلندیرمک اوچون وسیله‌لر یارادیب یئنی فابریکالار ووجودا گتیرسین.
۵- تیجارتین گئنیشلنمه‌سینی، آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی چوخ لازیم و جدی مسئله‌لردن حساب ائدیر. بو گونه قدر تیجارت یول‌لارینین باغلی قالماسی چوخلو کندلی‌لرین، مخصوصا باغدارلارین و خیردا مالیک‌لرین ثروت‌لرینین ال‌لریندن چیخماسینا و اونلارین دیلنچی حالینا دوشمه‌سینه سبب اولموشدور.
بونون قاباغینی آلماق مقصدی ایله دئموکرات فیرقه‌سی بازار تاپماق و آذربایجان امتعه‌لری‌نین خاریجه چیخاریلماسی اوچون ترانزیت یول‌لاری آختارماق ایشینه جدی ایقدام ائتمه‌یی و بو وسیله ایله عمومی ثروتین نقصانی‌نین قاباغینی آلماسینی نظرده توتموشدور.
۶ – دئموکرات فیرقه‌سی‌نین اساس مقصدلریندن بیری ده آذربایجان شهرلری‌نین آبادلاشماسیدیر. بو مقصودا چاتماق اوچون فیرقه سعی ائدهجک کی، چوخ تئزلیکله شهر انجومن‌لرینین قانونو تغییر تاپیب شهر اهالیسینه موستقیل بیر صورتده شهرین آبادلیغینا چالیشیب اونلاری آبرومند و موعاصر حالا سالماغا ایمکان وئریلسین. مخصوصا تبریز شهری‌نین سو ایله تعمین ائدیلمه‌سی آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین چوخ فؤوری- جاری مسئله‌لریندندیر.
۷ – آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین موسیس‌لری گؤزل بیلیرلر کی، مملکتین ثروت تولید ائده‌‌نی و ایقتیصادی قوّه‌سی کندلی‌لرین قوّتلی قولودور. اونا گؤره بو فیرقه ائده بیلنمز کی، کندچی‌لر آراسیندا ووجودا گلن حرکتی نظره آلماسین. بونا گؤره ده فیرقه سعی ائدهجکدیر کی، کندلی‌لرین احتیاج‌لارینی تامین ائتمک اوچون اساسلی قدم‌لر گؤتورولسون. مخصوصا کندلی ایله ارباب‌لارین آراسیندا معین بیر حدود تعیین ائتمک و بعضی ارباب‌لار طرفیندن ایختیراع ائدیلمیش غیرقانونی وئرگی‌لرین قاباغین آلماق دئموکرات فیرقه‌سی‌نین فؤوری وظیفه‌لریندندیر.
فیرقه سعی ائدهجک بو مسئله ائله بیر صورتده حل ائدیلسین کی، هم کندلی‌لر راضی قالسین و هم ده مالیک‌لر اؤزلرینین گله‌جه‌ییندن ایطمینان حاصیل ائدیب، رغبتله کندلرینین و اؤز مملکت‌لرینین آبادلیغینا چالیشسینلار.
خالصه یئرلری و آذربایجانی ترک ائدیب قاچان و آذربایجان خلقی‌نین زحمت‌لرینین محصولونو تهراندا و ساییر شهرلرده مصرف ائدن ارباب‌لارین یئرلری، اگر تئزلیک ایله آذربایجانا مراجعت ائتمه‌سه‌لر، دئموکرات فیرقه‌سی‌نین اساسنامه‌سینه مووافیق اولاراق کندلی‌لرین ایختیارینا وئریلمه‌لیدیر. بیز اؤزلرینین عیش و نوشوندان اؤتری آذربایجانین ثروتینی خاریجه آپارانلاری آذربایجانلی حساب ائتمیریک. اگر اونلار آذربایجانا قاییتماقدان ایمتیناع ائتسه‌لر، اونلار اوچون آذربایجاندا بیر حاق قایل دئییلیک. بوندان علاوه فیرقه چالیشاجاق کی، چوخ سهل و ساده بیر صورتده آذربایجان کندلی‌لرینین اکثریتینی تورپاق و اکین آلت‌لری جهتدن تامین ائتسین.
۸ – دئموکرات فیرقه‌سی‌نین مهم وظیفه‌لریندن بیری ده ایشسیزلیکله موباریزه ائتمکدیر. ایندیدن بو خطر چوخ جدی بیر صورتده اؤزونو گؤسترمکده‌دیر.
گله‌جکده بو سئل گوندن – گونه قوّتله‌نه‌جکدیر. مرکزی دؤولت و محللی مأمورلار طرفیندن بو خوصوصدا هئچ بیر ایش گؤرولمه‌میشدیر. اگر ایش بو مینوال ایله داوام ائدرسه، آذربایجان خلقی‌نین اکثریتی فنا بیر حالا دوشمه‌یه محکومدور. فیرقه چالیشیر بو خطرین قاباغینی آلماق اوچون جدی تدبیرلر گؤرولسون. هله‌لیک فابریکالارین تاسیسی، تیجارتین گئنیشلنمه‌سی، اکینچی تشکیلات‌لارینین تاسیس ائدیلمه‌سی، دمیر و شوسا یول‌لارین چکیلمه‌سی کیمی تدبیرلر، مومکوندور بیر قدر فایدالی اولسون.
۹- اینتیخابات قانونوندا آذربایجانین حقّینده بؤیوک ظلم ائدیلمیشدیر. دقیق ایطلاعاتا گؤره بو اؤلکه‌ده دؤرد میلیوندان یوخاری آذربایجانلی یاشاماقدادیر. بو غیرعادیلانه قانون موجیبینجه آذربایجانا مجلیس شوورای میللیده، ۲۰ وکیل یئری وئریلمیشدیر. بو قطعیا متناسیب بیر بؤلگو دئییلدیر. آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی سعی ائدهجک آذربایجان نوفوسونا نیسبت وکیل اینتیخاب ائتمه حقّی اولسون. بو تقریبا مجلیس نماینده‌لرینین اوچده بیرینی تشکیل ائده بیلر.
آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی مجلیس اینتیخاباتی‌نین موطلقا آزاد اولماسی طرفداریدیر. او، دؤولت ایشچی‌لرینین داخیلی و خاریجی، همچینین پوللولارین قورخوتماق و آلداتماق یولو ایله اینتیخابات ایشینه قاریشمالارینا جیددا موخالیفت ائدهجکدیر. اینتیخابات گرک تمام ایراندا آن واحیدده باشلانیب، چوخ سریع بیر صورتده قورتارسین.
۱۰- آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی فاسید، موختلیس و روشوه آلان شخص‌لر ایله کی دؤولت ایداره‌لرینه سوخولموشلار، جدی موباریزه ائدهجک و دؤولت مأمورلاری آراسیندا صالح و دوروستکار شخص‌لردن قدیردانلیق ائدهجک. مخصوصا فیرقه چالیشاجاق اونلارین معاش‌لاری و زیندگانلیق شرایط‌لری ائله اصلاح اولسون کی، اونلار اوچون اوغورلوق و خیانت ائتمه‌یه باهانا قالماسین، اونلار ائلییه بیلسینلر کی، اؤزلری اوچون آبیرلی حیات ووجودا گتیرسینلر.
۱۱- دئموکرات فیرقه‌سی سعی ائدهجک آذربایجاندا آلینان وئرگی‌لرین یاریسیندان یوخاریسی آذربایجانین اؤز احتیاج‌لارینا صرف ائدیلسین و غیرموستقیم وئرگی‌لر جدی صورتده آزالسین.
۱۲- آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی بوتون دئموکراتیک دؤولت‌لر، مخصوصا موتفیق‌لرله دوستلوق ساخلاماق طرفداریدیر و بو دوستلوغو داوام ائتدیرمک اوچون چالیشاجاق مرکزده و شهرلرده ایران ایله موتفیق دئموکراتیک دؤولت‌لر آراسیندا دوستلوغو پوزماق ایسته‌ین خاین عونصورلرین ال‌لرینی اجتماعی، سیاسی و دؤولتی ایش‌لردن کنار ائتسین.
بودور دئموکرات فیرقه‌سینی یارادانلارین اصل مقصدلری.
بیز اومیدواروق کی، هر بیر وطن‌پرست آذربایجانلی ایستر آذربایجانین داخیلینده و یا آذربایجاندان خاریجده بو مقدس مقصده چاتماق اوچون بیزیمله همصدا و ال بیر اولاجاقدیر. طبیعی‌دیر کی، اینسان اوّل اگر اؤز ائوینی اصلاح ائتمه‌سه محله، شهر و یا مملکت اوچون ایشله‌یه بیلنمز.
بیز اوّل اؤز ائویمیز اولان آذربایجاندان باشلاییریق و اینانیریق کی، آذربایجانین اصلاح و ترققیسی ایرانین ترققیسینه سبب اولاجاقدیر و وطنیمیز بو واسیطه ایله قولدورلارین و مورتجع‌لرین چنگالیندان نجات تاپاجاقدیر.
یاشاسین دئموکرات آذربایجان!
یاشاسین موستقیل و آزاد ایران!
یاشاسین ایران و آذربایجان آزادلیغی‌نین حقیقی مشعلداری اولان آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی!
