فریدون ابراهیمی‌نین «صلح اوغروندا» یازیلاری

Google+ Pinterest LinkedIn Tumblr +

اتک‌یازی: «صلح اوغروندا: پاریس صلح کنفرانسی باره‌ده قئیدلر ۱۳۲۵» کتابی، فریدون ابراهیمی‌نین ۱۳۲۵ ایلده پاریس صلح کنفرانسی حاقیندا یازدیغی راپورت‌لارین بیر آرايا توپلانماسی ایله میلاد بالسینی طرفیندن حاضیرلانیب. کتاب، بایقوش نشریاتی طرفیندن ۱۴۰۳-جو ایلده بیرینجی چاپ کیمی نشر ائدیلیب.

 

«صلح اوغروندا: پاریس صلح کونفرانسی باره‌ده قئیدلر» یازی‌لارینین کیتاب اولاراق نشر اولماسی (ایراندا) تورک سیاسی ادبیاتیندا آز گؤرونن حادیثه‌لردندیر. بیزیم چاغداش سیاسی ادبیاتیمیز اؤزللیکله تورکجه یازیلمیش متن‌لر تجدید چاپ اولمورلار، اولسا دا اکثر حال‌لاردا یئنی اوخونوش اوچون تنقید اولاراق حاضیرلانیر. فریدون ابراهیمی‌نین سؤزقونوسو اولان یازیلاری بو قایدادان ائشییه چیخیب و تورکجه سیاسی بیر متن اولاراق یازیچیسی‌نین و یازیلارینین حاققیندا بیر مقدمه ایله و ائدیت اولموش بیر حالدا چاپا وئریلمیشدیر. ایلک باشدا بو آچیدان ایشین اؤنمینه باخماق یارارلیدیر. بیز تاریخیمیزی حادیثه‌لر تاریخی اولاراق معین بیر نئچه تاریخ کیتابیندان و تثبیت اولونموش و تنقید سیناغیندان کئچمه‌میش باخیش آچی‌لاریندان اوخویوروق. اونون اوچون ده گونوموزده سیاسی و ایجتیماعی شرایط دییشرکن بیر چوخ تاریخی حادیثه‌لر ایله ایلگیمیزین نه اولدوغونو و نه اولا بیلرلیگینی چؤزه ‌بیلمیریک. «صلح اوغروندا» یازی‌لاری آذربایجان قزئتی‌نین سون سایی‌لاریندا یاییملانان  ۲۳ قیسا یازیدان عبارتدیر و اوخوجونون فریدون ابراهیمی‌نین اؤز قلمی و فیکری واسیطه‌سیله فریدون ابراهیمی ایله تانیشلیغینا سبب اولور. البته او دؤنمین تاریخینی آنلاماق و بو ایشین مکمل بیر شکیلده یارارلی اولا بیلمه‌سی باشقا متن‌لرین یاییمی ایله مومکون اولاجاقدیر. اما بو آددیمی گوجلندیرمک اوچون هر بیر آددیمین اؤنمینی ده قئید ائتمک لازیمدیر.

 

فریدون ابراهیمی پاریس صلح کونفرانسیندان قاییداندان سونرا اورادان بیر راپورت وئرمک قصدی ایله بو یازی‌لاری قلمه آلمیشدیر. یاییملانان ۲۳ بؤلوم کونفرانسین مغلوب دؤولت‌لرله باغلاناجاق آنلاشمالارین مقدماتی اوتوروم‌لارینا و داها چوخ دا ایکینجی دونیا ساواشیندا ظفر قازانان دؤولت‌لرین خارجی سیاست‌لرینه توخونور. یازی‌لارا دایاناراق یازیچی پراتیکیندن بیر-بیرینی اؤرتن اوچ قات یا سوییه‌نی آییرماق اولور.

بیرینجی سوییه یازیچی‌نین آذربایجاندان دموکرات فیرقه‌سی طرفیندن ایران ژورنالیست‌لری هیآتینده یئر آلاراق کونفرانسا گؤندریلمه‌سیدیر. یازیچی اسکیدن توده پارتیسی و ایندی آذربایجان دموکرات فیرقه‌سی‌نین عضوو و همچینین میللی حؤکومتده دادستان وظیفه‌سی ایله بو اوتوروم‌لاردا ایشتیراک ائدیر. ابراهیمی تهران اونیورسیته‌سینده حقوق اوخوموش و آژیر قزئته‌سینده سید جعفر پیشه‌وری ایله برابر قزئته‌چیلیک ائتمیشدیر. بو سوییه‌ده و قاتدا یازیچی سووئت‌لر بیرلیگی‌نین طرفداریدیر و مسکونون باریشجیل سیاستینی دستکله‌ییر. ایکینجی ساواش یئنیجه سونا چاتمیش و متفیق‌لر آراسیندا اختلاف‌لار اوزه چیخمیشدیر. یئنی دونیا شکیلله‌نیر. آمریکا طرفی سووئت‌لر قارشیسیندا بیرلشمیش اوروپانی دستکله‌ییر و سووئت‌لر ایسه مستعمره اولان اؤلکه‌لرین باغیمسیزلیغینی ایسته‌ییر. بو ایشین اوزودور و او دؤولت‌لرین آراسیندا ایلیشکی‌لرین باشقا بیر یؤن‌لری  و گؤرونمز و دیله گلمز منفعت آختاریش‌لاری دا واردیر.

ایکینجی قاتدا و سوییه‌ده اولان ابراهیمی ایلک یازیدا اؤزونو گؤستریر. یازیچی پاریس سفری مقدماتینی یازاندا ایلک باشدا تهران طرفیندن تبریزده وئریلن تورکجه پاسپورتونون قبول ائدیلمه‌مه‌سینی یازیر. ابراهیمی بو ایشی گؤرنلره «آنا دیلیمیزین دشمن‌لری» آدینی وئریر. بو بؤلومده پاریس یولوندا مصرده بیر جاوانلا دانیشیغینی یازیر. او گنج تبریز رادیوسونو دا آذربایجانلی‌لارین بیر باشاریسی کیمی بیلیر و دئییر: «بیز تبریز رادیوسونون خبرلرینی علاقه ایله دینله‌ییریک. فرانسه پروقرامی آز و مختصر اولدوغونا گؤره تورک دیلینه آشنا اولان یونانلی‌لار بو قسمتده بیزه کؤمک ائدیرلر.»

اوچونجو قاتدا و سوییه‌ده ده بیر فریدون ابراهیمی وار. اینگیلیس ایشغالیندا اولان مصرو پیرامیدلرین یانیندا مین‌لر برده مزارلاری گؤزوندن و قلمیندن قاچمایان بیر ژورنالیست. تونس‌ده و مراکش‌ده فرانسه اشغالچیلیغی و اونا قارشی میللی مبارزه‌نی یازیسینا گتیرن بیر یازیچی. «عرب‌لر اتحادیه‌سی»-نین امپریالیسم اویونچاغی اولماسینا دقت ائدن بیر سیاستچی.

فریدون ابراهیمی بو اوچونجو قاتدان باشلانیر. میثال‌لار دییشه ‌بیلر. ایکینجی قاتین اؤرنه‌یی ده بورادا یئرله‌شه ‌بیلر. اؤنملیسی اونون باخیش آچیسیدیر. تهران اونیورسیته‌سی‌نین ان قیزغین میللیتچی چاغ‌لاریندا و ایرانین میللیتچی و اسکیچی تاریخ بیلیمی‌نین ان گوجلو زامان‌لاریندا اورادا اولموش و محافظه‌کار دئییلن بیر علمین اؤیرنجیسی اولموش اما سؤزونده ان چوخ تکرار اولان کلمه‌لردن بیری «خلق» کلمه‌سیدیر. اولا بیلر سووئت سیاست‌لری حاقدا یانلیش‌لاری آز اولماسین اما یازیسینا گلدیگیمیزده بارماق قویدوغو مصداق‌لار وار. بورادا باخیش آچیسی و اصلینده عدالتی سئچدیگی گؤرونور. نظره گلن سووئت‌لری ده اوندان دولایی سئچمیشدیر. بو قاتدا هله ده ایران کیمی اؤلکه‌لرده یئرینده اوتورمایان بیر باشقا مسئله ده وار: بیر یاندان اولوس‌لارآراسی ایلیشکی‌لر و اونون ایچ سیاست‌لرده تاثیری و رولو و دیگر یاندان (اولوس‌لارآراسی ایلیشکی‌لرین)دونیا گوج‌لرینین و دیکتاتورلوق‌لارین گوجلنمه‌سینده‌کی رولو.

فریدون ابراهیمی بو اوچ قات و سوییه‌نین کسیشمه‌سینده اولان چکیشمه‌لر آراسیندا ۲۷-۲۸ یاشیندا بیر گنجدیر. اونو و او دؤنمی و اونون کیمی‌لری یئنیدن اوخویوب و تانیماق اوچون پراتیک‌لری چؤزدویوموز زامان بیر قات یا سوییه یوخ نئچه قاتلی و سوییه‌لی انسان‌لارا راست گلیریک.

 

Paylaş.

Müəllif haqqında

سعید متین‌پور

Şərhlər bağlıdır.