اوچونجو دونیا اؤلکه له رینین اقتصادیاتلاری گلیشمیش اؤلکه له رین اقتصادیاتلاری ایله موقاییسه‌ده داها چوخ اقتصادی فسادا معروض قالیرلار و محض بونا گؤره ده تام اولاراق گلیشه بیلمیرلر.
باجاریغا اوستونلوک وئرمه‌ییب یالنیز شخصی علاقه‌لر، قوهومبازلیق، یئرلیبازلیق اوزرینده قورولان اداره ائتمه سیستئمی، روشوت، پول و اقتدارین وئردیگی قدرتدن سوء ایستیفاده ائدیب معین هدفله ره قئیری-قانونی و عدالتسیز چاتماق اوچونجو دونیا اؤلکه‌له رینده باش وئرن فساد حاللارینین اساسینی تشکیل ائدیر.
اقتصادی فسادلار، اقتصادیاتین طبیعی آخینینین قارشیسیندا مانعه یارادیب، اونون دوزگون و سربست ایشله‌مه‌سینین قارشیسینی آلماقلا بوتون جمعیتی اقتصادی زیانلارا معروض قویور.
اقتصادی آراشدیرمالارا (تدقیقاتلارا) اساساً گلیشمک حالیندا اولان اؤلکه‌لرده فساد باشقا اؤلکه‌لردن داها یوکسک سوییه‌ده‌دیر. دونیا بانکینین ایستاتیستیکاسینا اساساً، یوکسک فسادلی اقتصادیاتلاردا اورتا گلیر باشقا اقتصادیاتلارین اوچده بیرینی تشکیل ائدیر، بونا گؤره ده گلیشمک حالیندا اولان اؤلکه‌لرده یوخسوللوق سوییه‌سی داها یوکسک دیر. هابئله بو اؤلکه‌لرده تحصیل و ساغلیق سیستئمی داها کئیفیتسیزدیر.
بئین الخالق شفا‌فلیق مرکزی طرفیندن ۲۰۱۷-جی ایلده یاییلان فساد آنلاییشی ایندئکسینه باخدیغیمیز حالدا، گلیشمیش اؤلکه‌لرده او جومله‌دن یئنی زئلاندییا، آوسترالییا، کانادا، یاپونییا، آمئریکا بیرلشمیش ایشتاتلاری، و باتی آوروپا اؤلکه‌له رینده فسادین داها آشاغی سوییه‌ده اولدوغونو آیدین گؤروروک. ترسینه، اینکیشاف ائتمکده اولان اقتصادیاتلارین هامیسی ان یوکسک فسادا مالیکدیرلر. خصوصیله، بو سیاهیدا ۱۸۰ اؤلکه آراسیندا سومالی ۱۸۰-جی، گونئی سودان ۱۷۹-جو، ایران ایسه ۱۳۰-جو یئرده‌دیر.
بو یازیدا فسادین نئجه و هانسی یوللارلا اقتصادیاتا منفی ایز قویدوغونو قیسا شکیلده اینجه له یه جه ییک:
فساد، اقتصادیاتداکی رقابتی گوجسوز ائدیب انحصاری گوجلندیرمکله آشاغی کئیفیتلی محصوللارین ساختا یوکسک قیمتله رینه سبب اولوب، جمعیتین رفاه وضعیتینی پیسلشدیریر. مونوپولیست لر و اولیقوپولییالار، پول و علاقه‌لریندن ایستیفاده ائدیب روشوت وئرمکله حکومت سیاستله رینی و بازار سیستئمینی اؤز خئییرلرینه دییشه‌رک اؤز محصوللارینین یئگانه تعمیناتچیسی اولورلار. بیلدیینیز کیمی، مونوپولیست لر رقابت مجبوریتینده دئییللر و بازاردا رقابت اولمادیغیندان محصول و خیدمتلرینه ان یوکسک قیمتلر تطبیق ائده بیلیرلر، عینی حالدا بازاردا یئگانه تعمیناتچی اولدوقلارینا گؤره محصوللارینین کئفیتینی یوکسلتمک مجبوریتینده اولمورلار. دئمه‌لی رقابت اولمادیقدا، خالق کئفیتسیز ماللاری یوکسک قیمته آلیر و بئله‌لیکله جمعیتین رفاهی پیسله شیر.
فسادلی اقتصادیاتلاردا مونوپولیست لر حکومت مأمورلارینا روشوت اؤده ییرلر و بو روشوت لر اونلارین محصول و یا خیدمتله رینین خرجینی آرتیریر. آنجاق اونلار عدالتسیز رقابتدن تؤره نن خصوصی امتیازلارینی ایستیفاده ائده رک قیمت لری یوکسلده بیلیرلر. دئمه‌لی بو روشوت لر اصلینده خالقین جیبیندن اؤده نیلیر. بئله‌لیکله، فساد تؤره نن قئیری-قانونی اقتصادی یوکلری خالق داشیماقدادیر.
گلیشمیش اقتصادیاتلاردا اقتصادی قایناقلار تئندئر(موناقیصه) واسیطه سی ایله ثمره لی شکیلده بؤلونوب ایستیفاده اولونور. تئندئر (موناقیصه) تکلیفی بو اقتصادی قایناقلارین ثمره‌لی بؤلوشدورولمه‌سینی تامین ائدیر. آنجاق فسادلی اقتصادیاتلاردا، تئندئرله ری تجروبه‌لی و گوجلو شیرکتلر دئییل، قئیری-قانونی شکیلده علاقه‌لر و روشوت واسیطه‌سی ایله تجروبه‌سیز و ضعیف شیرکتلر قازانیرلار. نتیجه‌ده چوخلو پروژه لر اوغورسوز اولور و اونلارین آغیر خرجله رینی جمعیت اؤده ییر. بونا اساساً اقتصادی قایناقلار قئیری-ائففئکتیو و عدالتسیز شکیلده جمعیت آراسیندا بؤلونور.
فسادلی اقتصادیاتی اولان اؤلکه‌لرده جمعیتین ان بؤیوک حیسه‌سینی یوخسوللار ان کیچیک حیسه‌سینی ایسه اورتا و یا یوکسک صینیفه منسوب آئیله لر تشکیل ائدیرلر. اؤلکه‌نین سرمایه‌سینین بؤیوک حیسه‌سی بو کیچیک قوروپون آراسیندا الدن اله کئچیر و جمعیتین بؤیوک حیسه‌سی بو سرمایه‌لردن ایستیفاده ائده بیلمیر. هابئله کیچیک بیزنئس لر و شیرکت لر عدالتسیز رقابته گؤره فعالیت گؤسته ره بیلمیرلر و بونا گؤره ده سرمایه‌لر بؤیوک مونوپولیست لر و شخصلرین آراسیندا بؤلونور. سوندا، اؤلکه‌نین ثروتی جمعیت آراسیندا عدالتسیز شکیلده بؤلونور.
فساد کؤلگه اقتصادیاتی یارادیر و بو کؤلگه اقتصادیاتیندا کیچیک بیزنئس لر و شیرکت لر وئرگیدن(مالیاتدان) قاچماق اوچون قئید اولونموش رسمی فعالیت له رینی دایاندیراراق باشقا ایشلرده فعالیت گؤستریرلر. نتیجه‌ده بو شیرکتله رین الده ائتدیکله ری گلیر رسمی اقتصادیاتین خاریجینده‌دیر و اؤلکه‌نین رسمی جی دی پی – سیندن ( عمومی داخیلی محصول) ساییلمیر. هابئله، کؤلگه اقتصادیاتیندا ایشچیله ره حکومت طرفیندن تعیین ائدیلمیش مینیمال امک حاقیندان داها آز میقدار اؤده نیلیر و حتی اونلارا یاخشی طیببی سیغورتا دا (بیمه) وئریلمیر.
فساد عدالتسیز رقابت شرایطی یارادیر و بونا گؤره خاریجی اینوئستورلارین سرمایه‌له ری یئترلی قدر ثمره‌لی اولمادیغیندان فسادلی اقتصادیاتلار خاریجی اینوئستورلار اوچون جاذبه لی اولمور. خاریجی اینوئستورلار طبیعی اولاراق حکومت مأمورلاری ایله علاقه‌ده اولمورلار و داخی‌ی مونوپولیست لرله عدالتسیز شکیلده رقابت آپارماق مجبوریتینده قالیرلار.
اینکیشاف ائتمکده اولان اقتصادیاتلاردا مکتبلرده معلم له ری ایشه گؤتورمک اوچون، روشوت ان اساس رولو اویناییر و نتیجه‌ده ایشه گؤتورولموش ساوادسیز معلم لر تحصیلین کئفیتینی پیسلشدیریرلر. عینی حالدا، بو فسادلی تحصیل سیستئمینده کی روشوته اساساً تحصیلین خرجی داها دا یوکسه لیر و بونا گؤره ده یوخسول آئیله له رین اوشاقلاری تحصیلدن کنار قالیرلار. اقتصادیاتین گلیشمه سی اوچون کئفیتلی تحصیلین واجیب اولدوغونو بیر چوخ آراشدیرمالار تصدیق ائدیبلر.
بئله‌لیکله، اینکیشاف ائتمکده اولان اقتصادیاتا مالیک اولان بیر چوخ اؤلکه‌لر یوکسک سوییه‌لی فساددان اذیت چکیرلر و بو یوکسک سوییه‌لی فساد اؤلکه له رین گلیشمه سینین قارشیسیندا ان بؤیوک مانعه اولاراق اونلارین اینکیشافینی یوکسک سوییه‌ده یاواشلاداراق جمعیتین بؤیوک حیسه‌سینین رفاهینی پیسلشدیریر. دئمه‌لی گلیشمک اوچون فساد ایله موباریزه قاچیلمازدیر!
