کانادالی ایقتیصادچی مایک موفات-ون یازدیغی بو مقاله۱۳۹۸-جی ایلین فروردین آیی‌نین ۲۱-ده، ToughtCo سایتیندا درج ائدیلیب و «اتکیازی» ترجومه قوروپو اونو ترجومه ائدیب.
ایستاتیستیک آیری‌سئچکیلیک عیرقی و جینسیت برابرسیزلیگینی ایضاح ائتمه‌یه چالیشان ایقتیصادی نظرییه‌دیر. نظرییه، امک بازاریندا عیرقی و گئندئر اساسلی آیریسئچکیلیگین مؤوجودلوغونو و دؤزوملولویونو ایضاح ائتمه‌یه چالیشیر. بو آیری‌سئچکیلیک ایقتیصادی آکتورلارین آچیق-آشکار تعصوبو اولماسا بئله مؤوجوددور. ایستاتیستیک آیری‌سئچکیلیک نظرییه‌سی‌نین قاباقجیللیغی آمئریکالی ایقتیصادچی‌لار کنت ارو و ادموند فلپس-ه عایید ائدیلیر، لاکین یاراندیغیندان سونرا دا گئنیش اؤلچوده تدقیق و ایضاح ائدیلیب.
ایقتیصادی تئرمین‌لرده ایستاتیستیک آیریسئچکیلیگین ایضاحی
ایستاتیستیک آیری‌سئچکیلیک فئنومئنی‌نین، ایقتیصادی قرار قبول ائد‌ن شخصین، موشاهیده اولونمایان آما نتیجه‌یه تأثیر گؤسته‌رن خصوصیت‌لرین نماینده‌سی کیمی جینسیت و یا عیرق کیمی گؤرونن فیزیکی ائلئمئنت‌لردن ایستیفاده ائتدیگی زامان باش وئردیگی دئییلیر. بئله‌لیکله، فردین ایستئهلاکچیلیغی(مصرف‌کنندگی)، خصوصیت‌لری و یا حتی کئچمیشی حاقیندا بیرباشا معلومات اولمادیقدا، قرار قبول ائد‌ن شخص معلومات بوشلوغونو دولدورماق اوچون قروپ اورتالامالارینی (یا رئال و یا خیالی) و یا استروتیپ(کلیشه)-لری (فرد اوچون لازیم اولان معلوماتین) عوضینه ایستیفاده ائده بیلر. بئله‌لیکله، راسیونال(عقلانی) قرار قبول ائد‌نلر فردی خصوصیت‌لری قیمتلندیرمک اوچون مجموع قروپ خصوصیت‌لریندن ایستیفاده ائدیرلر کی، بو دا معین قروپ‌لارا عایید اولان فردلرین باشقا نؤوعده داورانمالاری و موناسیبت گؤرمه‌لری ایله نتیجه‌له‌نه بیلر. (بو فرقلی رفتار) حتی هر جهتدن عینی اولدوقلاری بیلینن فردلرده ده باش وئره بیلر.
(اتکیازی: بیر ایش‌وئره‌نین راسیونال اولدوغونو دوشونک. ایش وئره‌نین ایکی نامیزد آراسیندا سئچیم ائتمه‌لی اولدوغونو قبول ائدیریک: آ و ب نامیزدلری. هر ایکی نامیزد عینی مکتبده تحصیل آلیب، عینی تجروبه‌یه صاحیبدیر و عینی باجاریق‌لارا مالیکدیر. لاکین آ نامیزدی معین بیر ائتنیک قروپدان گلیر، ب نامیزدی ایسه باشقا بیر ائتنیک قروپدان‌دیر. ایش‌وئرئن راسیونال قرار وئرن کیمی هر ایکی نامیزدین شخصی خصوصیت‌لرینی قیمتلندیرمه‌لی اولدوغونو نظره آلسا دا، بو حالدا ائتنیک قروپ خصوصیتینی نظره آلاراق فرقلی بیر قیمتلندیرمه ائده بیلر. بو، هر ایکی نامیزدین دیگر باخیم‌لاردان بیر-بیرینه چوخ اوخشاماغینا باخمایاراق، ایش وئره‌نین ائتنیک قروپ خصوصیتینی نظره آلاراق فرقلی بیر قیمتلندیرمه ائده بیله‌جه‌یی دئمکدیر.)
بو نظرییه‌یه گؤره، ایقتیصادی آگئنت‌لر (ایستئهلاکچی‌لار، ایشچی‌لر، ایشه گؤتورن‌لر و سایره) راسیونال و غرضسیز اولدوقدا بئله، برابرسیزلیک دئموقرافیک قروپ‌لار آراسیندا داواملی شکیلده مؤوجود اولا بیلر. بو نؤوع اوستونلوک تطبیق ائدیلمه‌سی “ایستاتیستیک” آدلانیر، چونکی استروتیپ‌لر تبعیض اولونان قروپون اورتالاما داورانیشینا اساسلانا بیلیر.
ریسکدن یایینما
ایستاتیستیک آیریسئچکیلیگین بعضی تدقیقاتچی‌لاری قرار قبول ائد‌نلرین آیری‌سئچکیلیک حرکت‌لرینه باشقا بیر اؤلچو علاوه ائدیرلر: ریسکدن یایینما. علاوه ائدیلن ریسکدن چکینمه اؤلچوسو ایله ایستاتیستیک آیری‌سئچکیلیک نظرییه‌سی، داها آز فرق‌لیلییه (قاورانیلان و یا گئرچک) صاحیب اولان قروپدان سئچیم ائد‌ن بیر ایشه گؤتورمه مودیری کیمی قرار وئریجی‌لرین داورانیش‌لارینی ایضاح ائتمک اوچون ایستیفاده ائدیله بیلر. مثلاً، (معین) ائتنیک قروپا منصوب اولان و قیمتلندیریلمک اوچون ایکی (عینی) نامیزدی اولان بیر مودیری نظره آلاق: بیری مودیرله عینی عیرقدن، دیگری ایسه فرقلی عیرقدن گلن. مودیر، باشقا عیرقدن اولان نامیزدلره نیسبتا، اؤز عیرقیندن اولان نامیزدلره مدنی باخیمدان داها یاخشی اویغونلاشا بیلر و بونا گؤره ده، اونون اؤز عیرقیندن اولان نامیزدین معین نتیجه‌یه عایید خصوصیت‌لرینی داها یاخشی اؤلچدویونه اینانار. نظرییه، ریسکدن چکینن بیر مودیرین ریسکی آزالدان خصوصیت‌لره صاحیب اولان قروپدان گلن نامیزدی اوستون طرفه چیخاراجاغینی نظرده توتور کی، دیگر بوتون فاکتورلار برابر اولاندا، اؤز عیرقیندن گلن نامیزد اوچون داها یوکسک بیر تکلیف ائتمه‌سینه سبب اولا بیلر.
ایستاتیستیک آیریسئچکیلیگین ایکی منبعی
دیگر آیری‌سئچکیلیک نظرییه‌لریندن فرقلی اولاراق، ایستاتیستیک آیری‌سئچکیلیک قرار قبول ائد‌ن شخص طرفیندن معین بیر عیرقه و یا جینسه قارشی هر هانسی دوشمنچیلیک و یا حتی اوستونلوک غرضلیلیگی نظرده توتمور. اصلینده، ایستاتیستیک آیری‌سئچکیلیک نظریه‌سینده قرار قبول ائد‌ن شخص معلومات آختاران، راسیونال و قازانجی ماکسیموملاشدیرماق ایسته‌ین بیر شخصیت کیمی قیمتلندیریلیر.
ایستاتیستیک آیریسئچکیلیگین و برابرسیزلیگین ایکی منبعی اولدوغو دوشونولور. «ایلک آن» کیمی تانینان بیرینجی منبع، آیریسئچکیلیگین قرار قبول ائد‌ن شخصین آسیمتریک اینانج‌لارا و استروتیپ‌لره (قارشی) ثمره‌لی رئاکسییاسی اولدوغونا اینانیلدیقدا باش وئریر. بیر قادینا کیشی همکاریندان داها آشاغی امک حاقی تکلیف ائدیلدیکده ایلک آن ایستاتیستیک آیری‌سئچکیلیک یارانا بیلر، چونکی قادین‌لارین اورتا حسابلا داها آز ایستئحصالچی(تولیدکننده) اولدوغو قبول ائدیلیر.
برابرسیزلیگین ایکینجی منبعی “ایکینجی آن” ایستاتیستیک آیری‌سئچکیلیک کیمی تانینیر. بو دا آیریسئچکیلیگین اؤزونو حیاتا کئچیرمه دؤورو نتیجه‌سینده باش وئریر. نظرییه اوندان عبارت‌دیر کی، آیریسئچکی‌لییه معروض قالان قروپون عضولری، بئله “بیرینجی آن” ایستاتیستیک آیریسئچکیلیگین مؤوجودلوغو سببی ایله نتیجه-علاقه‌لی (نتیجه‌یه تأثیر ائد‌ن) خصوصیت‌لرده داها یوکسک پرفورمانس گؤسترمک یولوندا جسارت‌لرینی ایتیرمیش اولورلار. یعنی، مثلاً، آیریسئچکی‌لییه معروض قالان قروپدان اولان فردلرین دیگر نامیزدلرله برابر رقابت آپارماق اوچون باجاریق و تحصیل الده ائتمک احتیمالی (و حتی ایسته‌یی) داها آز اولا بیلر. چونکی اونلارین بو فعالیت‌لردن الده ائد‌ه‌جکلرینین اورتالاماسی و یا سرمایه گلیری آیریسئچکی‌لییه معروض قالمایان قروپ‌لاردان داها آزدیر.
