بو مقاله رابرت لانگلی طرفیندن ۲۰۲۲-جی ایلین مارت آیی‌نین ۲-ده «ThoughtCo» سایتیندا درج ائدیلیب و «اتک‌یازی» ترجومه قروپو طرفیندن آذربایجان تورکجه‌سینه ترجومه ائدیلیب.
بعضا ایمپئرییا قوروجولوغو اولاراق دا آدلاندیریلان ایمپئریالیزم، بیر میللتین اؤز حؤکمرانلیغینی و یا حاکمیتینی دیگر خالق‌لار اوزَرینده زورلا تطبیق ائتمه‌سیدیر. تیپیک اولاراق سببسیز حربی گوج تطبیقینی نظرده توتان ایمپئریالیزم، تاریخاً معنوی جهتدن قبول‌ائدیلمز حساب ائدیلمیشدیر. نتیجه‌ده، ایمپئریالیزم اتهام‌لاری – حقیقت اولسون و یا اولماسین – عومومیلیتله بیر میللتین خاریجی سیاستینی قینایان تبلیغات‌لاردا ایستیفاده اولونور.
ایمپئریالیزم دؤورلری
یوز ایل‌لردیر کی، بوتون دونیادا ایمپئریالیست اله کئچیرمه‌لر باش وئریر، بونون ان باریز نومونه‌لریندن بیری آمئریکانین موستملکه‌چیلیگی‌دیر. ۱۵-۱۹-جو عصرلر آراسیندا آمئریکا قاره‌سی‌نین موستملکلشمه‌سی ۱۹-جو عصرین سونو و ۲۰-جی عصرین اوّل‌لرینده آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری، ژاپن و آوروپا گوج‌لرینین گئنیشلنمه‌سیندن طبیعتینه گؤره فرقلنسه ده، هر ایکی دؤور ایمپئریالیزم نومونه‌لریدیر.
ایمپئریالیزم تاریخدن اوّلکی قبیله‌لر آراسیندا قیت قیدا و رسورس‌لار اوغروندا موباریزه‌دن بری اینکیشاف ائدیب، لاکین قانلی کؤک‌لرینی ساخلاییب. تاریخ بویو بیر چوخ مدنیت‌لر اؤز ایمپئریالیست فاتح‌لرینین حؤکمرانلیغی آلتیندا اذیت چکمیش، بیر چوخ یئرلی جمعیت‌لر بیلمه‌دن و یا بیلرکدن محو ائدیلمیشدیر.
قدیم چین-ین، غربی آسییانین و آرالیق دنیزی‌نین تاریخی، ایمپئرییالارین سونسوز آردیجیللیغی ایله معین ائدیلیردی. میلاددان اوّل ۶-۴-جو عصرلرده مستبد آوتوریتار (اقتدارگرا) آشوری ایمپئرییاسی سوسیال جهتدن داها لیبئرال و داها اوزون عؤمورلو فارس ایمپئرییاسی ایله عوض اولوندو. فارس ایمپئرییاسی یئرینی نهایت میلاددان اوّل ۳۵۶-۳۲۳-جو ایل‌لرده مقدونیه‌لی ایسکندرین دؤورونده، اؤز زیروه‌سینه چاتان قدیم یونان ایمپئریالیزمینه وئردی. ایسکندر شرقی آرالیق دنیزینی غربی آسیا ایله بیرلشدیرمه‌یی باجارسا دا، اونون دونیانی بوتون وطنداش‌لارین آهنگدار شکیلده بیرلیکده یاشادیغی بیر «کوسموپولیس» کیمی گؤرمه‌سی، رومالی‌لارین بریتانیادان مصره قدر اؤز ایمپئرییالارینی قوردوغو واخت‌دا قیسمن گئرچکله‌شه‌نه قدر، بیر خیال اولاراق قالدی.
میلاددان اوّل ۴۷۶-جی ایلده رومانین سوقوطوندان سونرا ایمپئریالیزمین بیرلشدیریجی قوّه اولدوغو ایدئیاسی سرعتله یوخ اولدو. ایمپئریالیزم بؤلوجو بیر قوّه‌یه چئوریلدیکجه روما ایمپئرییاسی‌نین کولوندن یارانان آوروپا و آسیا خالق‌لاری اؤز فردی ایمپئریالیست سیاست‌لرینی حیاتا کئچیردیلر.
معاصر دؤور اوچ نهنگ ایمپئریالیزم و تجاووزکار موستملکه‌چیلیک دؤورو گؤره‌جکدی. ۱۵-جی عصردن ۱۸-جی عصرین اورتالارینا قدر انگلستان، فرانسه، هلند، پرتغال و اسپانیا، آمئریکا، هندوستان و شرقی هندوستاندا ایمپئرییالار قوردولار. ایمپئریالیزمه گوجلو منفی رئاکسییا، ایمپئرییا قوروجولوغوندا دئمک اولار کی بیر عصرلیک نیسبی ساکیتلییه سبب اولدو. ۱۹-جو عصرین اورتالاریندان باشلایاراق ۱-جی دونیا موحاریبه‌سی (۱۹۱۴-۱۹۱۸-جی ایل‌لر) دؤورو یئنیدن ایمپئریالیزمین سرعتله یاییلماسی ایله کاراکتئریزه اولونوردو.
دولایلی یول‌لار، خصوصاً ده مالییه نظارتی، بیرباشا حربی موداخیله‌دن اوستون توتولان بیر ایمپئریالیزم فورمایا چئوریلدیگیندن سونرا روسیه، ایتالیا، آلمان، ژاپن و آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لر یئنی ایمپئریالیست دؤولت‌لره چئوریلدی. بیرینجی دونیا موحاریبه‌سیندن سونرا میللت‌لر ایتیفاقی دینج دونیا وعدی ایمپئریالیزمده داها بیر قیسا ساکیتلیک گتیردی. ژاپن ۱۹۳۱-جی ایلده چینی ایشغال ائدرکن ایمپئرییا قوروجولوغونو یئنیله‌دی. ژاپن و بئنیتو موسولینی‌نین فاشیست پارتیسی ایداره‌چیلیگی آلتیندا ایتالیانین، آدولف هیتلر دؤورونده نازیست آلمانی و ژوزف ایستالین دؤورونده سووئت اتفاقی‌نین رهبرلیک ائتدیگی یئنی ایمپئریالیزم دؤورو ۱۹۳۰-۱۹۴۰-جی ایل‌لرده حؤکم سوردو.
ایمپئریالیست یاییلمانی مشروعلاشدیرماق اوچون ایستیفاده ائدیلن بئش نظرییه
ایمپئریالیزمین داها گئنیش تعریفی، بیر میللتین حاکمیتی و یا حاضیردا اونون نظارتی آلتیندا اولمایان اراضی‌لر اوزَرینده (عادتا حربی گوجدن ایستیفاده ائتمکله) حؤکمرانلیغی‌نین گئنیشلندیرمه‌سی و یا یایماسیدیر. بو، بیرباشا تورپاق الده ائتمک و/ و یا ایقتیصادی و سیاسی حؤکمرانلیق یولو ایله حیاتا کئچیریلیر.
ایمپئرییالار ایمپئریالیست یاییلمانین خرج‌لرینی و تهلوکه‌لرینی رهبرلرینین (یاییلما یولوندا بو تهلوکه‌لره) کیفایت قدر برائت قازاندیرماسی اولمادان اؤز اوزَرینه گؤتورمورلر. قئیده آلینمیش تاریخ بویو ایمپئریالیزم آشاغیداکی بئش نظریه‌دن بیری و یا بیر نئچه‌سی آلتیندا راسیوناللاشدیریلیب.
- موحافیظه‌کار ایقتیصادیات نظرییه‌سی
داها چوخ اینکیشاف ائتمیش خالق، ایمپئریالیزمی اؤز اوغورلو ایقتیصادیاتینی و ثابت سوسیال نیظامینی قورویوب ساخلاماق واسیطه‌سی کیمی گؤرور. دومینانت اؤلکه ایخراج ائتدیگی مال‌لار اوچون یئنی اسیر بازارلاری تامین ائتمکله، مشغولیت(اشتغال به کار) نیسبتینی قورویار و شهر اهالیسی‌نین هر هانسی سوسیال موباحیثه‌لرینی موستملکه اراضی‌لرینه یؤنلندیره بیلیر. تاریخاً بو اساسلاندیرما دومینانت میللتین ایدئولوژی و عیرقی اوستونلوک فرضییه‌سینی اؤزونده تجسم ائتدیریر.
- لیبئرال ایقتیصادیات نظرییه‌سی
دومینانت اؤلکه‌نین آرتان ثروت و کاپیتالیزمی، اونون اهالیسی‌نین ایستئهلاک ائده بیله‌جه‌ییندن داها چوخ مال ایستحصالی ایله نتیجه‌له‌نیر. اونون لیدئرلری ایمپئریالیست یاییلمانی اؤز خرج‌لرینی آزالتماق، عینی زاماندا ایستئحصال و ایستئهلاکی تارازلاشدیرماقلا منفعتینی آرتیرماق یولو کیمی گؤرورلر. ایمپئریالیزمه آلتئرناتیو اولاراق، وارلی میللت بعضا اؤز آز ایستئهلاک پروبلئمینی امک حاقینا نظارت کیمی لیبئرال قانون‌وئریجیلیک واسیطه‌لری ایله اؤز ایچینده حل ائتمه‌یی سئچیر.
- مارکسیست-لئنینیست ایقتیصادیات نظرییه‌سی
کارل مارکس و ولادیمیر لئنین کیمی سوسیالیست لیدئرلر آز ایستئهلاکلا مشغول اولان لیبئرال قانون‌وئریجیلیک ایستراتژی‌لرینی رد ائتدیلر، چونکی قاچیلماز اولاراق بو دومینانت دؤولتین اورتا صینفیندن پول گؤتوره‌جک و دونیانین وارلی و یوخسول اؤلکه‌لره بؤلونمه‌سی ایله نتیجه‌لنه‌جکدیلر. لئنین ۱-جی دونیا موحاریبه‌سی‌نین سببی کیمی کاپیتالیست-ایمپئریالیست ایستک‌لرینی گؤستردی و عوضینه ایمپئریالیزمین مارکسیست فورماسی‌نین قبول ائدیلمه‌سینه دعوت ائتدی.
- سیاسی نظرییه
ایمپئریالیزم وارلی دؤولت‌لرین دونیا گوج‌لری بالانسیندا اؤز مؤقع‌لرینی قوروماق جهدی‌نین قاچیلماز نتیجه‌سیدیر. بو نظرییه ایمپئریالیزمین اصل مقصدی‌نین بیر میللتین حربی و سیاسی ضعیفلیگینی مینیموما ائندیرمک اولدوغونو مدافعه ائدیر.
- دؤیوشچو صینفی نظرییه‌سی
ایمپئریالیزم اصلینده هئچ بیر رئال ایقتیصادی و سیاسی مقصده خیدمت ائتمیر. عکسینه بو، سیاسی پروسئس‌لری «دؤیوشچو» طبقه حؤکمرانلیغی آلتیندا اولان میللت‌لرین اسیرلر بویو داوام ائد‌ن داورانیش‌لارینین معناسیز تظاهرودور. اوّلجه میللی مدافعه احتیاجی اوچون یارادیلمیش دؤیوشچو صینفی، سوندا اؤز وارلیغینی داوام ائتدیرمک اوچون یالنیز ایمپئریالیزم واسیطه‌سیله حل ائدیله بیلن بؤحران‌لار ایستئحصال ائدیر.
ایمپئریالیزم و موستملکه‌چیلیک
ایمپئریالیزم و موستملکه‌چیلیک بیر میللتین دیگرلری اوزَرینده سیاسی و ایقتیصادی حؤکمرانلیغی ایله نتیجه‌لنسه ده، ایکی سیستئم آراسیندا اینجه، لاکین مهم فرق‌لر وار.
اصلینده، موستملکه‌چیلیک قلوبال گئنیشلنمه‌نین فیزیکی پراکتیکاسیدیر، ایمپئریالیزم ایسه بو پراکتیکانی ایداره ائد‌ن ایدئیادیر. اساس سبب-نتیجه علاقه‌سینده ایمپئریالیزمی سبب، موستملکه‌چیلیگی ایسه نتیجه کیمی دوشونمک اولار.
ان تانیش فورمادا موستملکه‌چیلیک اینسان‌لارین دایمی مسکونلاشان‌لار کیمی یئنی اراضییه کؤچورولمه‌سینی نظرده توتور. یاراندیقدان سونرا مسکونلاشان‌لار آنا اؤلکه‌لرینه صداقت‌لرینی و باغلیلیق‌لارینی قورویورلار، عینی زاماندا یئنی اراضی‌نین رئسورس‌لارینی آنا اؤلکه‌نین ایقتیصادی ریفاهی اوچون ایستیفاده ائتمه‌یه چالیشیرلار. بونون عکسینه اولاراق، ایمپئریالیزم، ساده‌جه حربی گوج و زوراکیلیق یولو ایله فتح ائدیلمیش بیر میللت و یا میللت‌لر اوزَرینده سیاسی و ایقتیصادی نظارتین تطبیق ائدیلمه‌سیدیر.
مثلاً، ۱۶-جی و ۱۷-جی عصرلرده انگلستا‌نین آمئریکانی موستملکه‌لشدیرمه‌سی، کرال ۳-جو جورج کولونیست‌لره تطبیق ائدیلن ایقتیصادی و سیاسی قایدالاری گئتدیکجه داها محدودلاشدیرماق اوچون کولونییالاردا انگلیس قوشون‌لارینی یئرلشدیردیگی زامان ایمپئریالیزمه چئوریلدی. انگلستا‌نین آرتان ایمپئریالیست حرکت‌لرینه اعتراض‌لار نتیجه‌ده آمئریکا اینقیلابی ایله نتیجه‌لندی.
ایمپئریالیزم دؤورو
ایمپئریالیزم دؤورو ۱۵۰۰-جو ایلدن ۱۹۱۴-جو ایله قدر داوام ائتدی. ۱۵-جی عصرین اولیندن ۱۷-جی عصرین سون‌لارینا قدر انگلستان، اسپانیا، فرانسه، پرتغال و هلند کیمی آوروپا گوج‌لری بؤیوک موستملکه ایمپئرییالاری الده ائتدیلر. بو «کؤهنه ایمپئریالیزم» دؤورونده آوروپا خالق‌لاری اوزاق شرقه تیجارت یول‌لاری آختاراراق یئنی دونیانی تدقیق ائتدیلر و تئز-تئز زوراکیلیقلا شمالی و جنوبی آمئریکادا، ائله‌جه ده جنوب-شرقی آسیادا یاشاییش منطقه‌لری یاراتدیلار. محض بو دؤورده ایمپئریالیزمین ان دهشتلی اینسان وحشیلیک‌لری باش وئردی.
۱۶-جی عصرده ایسپانیالی فاتیح‌لر مرکزی و جنوبی آمئریکا فتحی زامانی ایمپئریالیزمین ایلک گئنیش‌میقیاسلی سوی‌قیریم آکتی دؤورونده تخمیناً سککیز میلیون یئرلی اینسان اؤلدو.
«شؤهرت، تانری و قیزیل» شکلینده موحافیظه‌کار ایقتیصادی نظرییه‌سینه اولان اینامینا اساسلاناراق، بو دؤورون تیجارت موتیولی ایمپئریالیست‌لری موستملکه‌چیلیگی صرف زنگینلیک منبعی و دینی میسیونئرلیک سعی‌لری اوچون واسیطه کیمی گؤروردولر. ائرکن بریتانیا ایمپئرییاسی شمالی آمئریکادا ان گلیرلی کولونییالاریندان بیرینی قوردو. انگلستان ۱۷۷۶-جی ایلده آمئریکا موستملکه‌لرینی ایتیرمکده اوغورسوزلوغا دوچار اولماسینا باخمایاراق، هندوستان، استرالییا و لاتین آمئریکاسیندا اراضی الده ائتمکله اؤزونو داها گوجلو شکیلده برپا ائتدی.
بؤیوک بریتانیا ۱۸۴۰-جی ایل‌لرده کؤهنه ایمپئریالیزم دؤورونون سونوندا هندوستان، جنوبی آفریقا و استرالیادا اراضی صاحیب‌لری اولان دومینانت موستملکه‌چی گوجه چئوریلمیشدی. عینی زاماندا فرانسه شمالی آمئریکاداکی لوئیزیانا اراضیسینه، ائله‌جه ده فرانسیز یئنی گینه‌سینه نظارت ائدیردی. هلند شرقی هندوستانی، اسپانیا ایسه مرکزی و جنوبی آمئریکانی موستملکه‌لشدیرمیشدی. انگلستان بؤیوک حربی دنیز دونانماسی‌نین دنیزلرده حؤکمرانلیغینا گؤره، سونرادان «پکس بریتاننیکا» و یا “بریتانیا صولحو” کیمی تصویر ائدیلن دونیا صولحونون قورویوجوسو رولونو آسانلیقلا قبول ائتدی.
یئنی ایمپئریالیزم دؤورو
آوروپا ایمپئرییالاری ایمپئریالیزمین بیرینجی دالغاسیندان سونرا آفریقا و چین ساحیل‌لرینده دایاق‌لار قورسالار دا، اونلارین یئرلی لیدئرلر اوزَرینده تأثیرلری محدود ایدی. ۱۸۷۰-جی ایل‌لرده «یئنی ایمپئریالیزم عصری» باشلایانا قدر آوروپا دؤولت‌لری اؤز نهنگ ایمپئرییالارینی – اساساً آفریقادا، اما آسیا و یاخین شرقده- هله قورمامیشدیلار.
صنایع اینقیلابی‌نین حدّیندن آرتیق ایستئحصال و آز ایستئهلاکیندان قایناقلانان ایقتیصادی نتیجه‌لرینین عؤهده‌سیندن گلمک مجبوریتی ایستیقامتینده حرکت ائد‌ن آوروپا دؤولت‌لری، ایمپئرییا قوروجولوغونون تجاووزکار پلانینی حیاتا کئچیردیلر. یئنی ایمپئریالیست‌لر ۱۶-۱۷-جی عصرلرده اولدوغو کیمی ساده‌جه خاریجده تیجارت منطقه‌لری یاراتماق عوضینه، اؤز منفعت‌لری اوچون یئرلی موستملکه حکومت‌لرینه نظارت ائدیردیلر.
۱۸۷۰-۱۹۱۴-جو ایل‌لر آراسیندا «ایکینجی صنایع اینقیلابی» زامانی صنایع ایستئحصالی، تئکنولوژی و نقلیاتدا سرعتلی ایره‌لیله‌ییش‌لر آوروپا گوج‌لرینین ایقتیصادیات‌لارینی و بئله‌لیکله، اونلارین خاریجه گئنیشلنمه احتیاجینی داها دا آرتیردی. ایمپئریالیزمین سیاسی نظرییه‌سینده ده قئید ائدیلدیگی کیمی، یئنی ایمپئریالیست‌لر اؤزلرینین «گئری» خالق‌لار اوزَرینده حیس ائتدیکلری اوستونلویونو وورغولایان سیاست‌لردن ایستیفاده ائدیردیلر. ایقتیصادی تأثیر قورما و سیاسی ایلحاقی بؤیوک حربی گوجله بیرلشدیره‌رک، آوروپا اؤلکه‌لری – باشدا بریتانیا ایمپئرییاسی‌نین رهبرلیک ائتدیگی – آفریقا و آسیانین اکثر یئرلرینده حؤکمرانلیق ائتمه‌یی باجاردی.
۱۹۱۴-جو ایله قدر «آفریقانین کولونیال بؤلونمه‌سی(تقسیم آفریقا) » آدلانان موحاریبه‌ده‌کی اوغورلاری ایله یاناشی، بریتانیا ایمپئرییاسی دونیادا ان چوخ موستملکه‌یه نظارت ائدیردی و بو، مشهور “گونش بریتانیا ایمپئرییاسیندا هئچ واخت باتمیر” ایفاده‌سینه سبب اولدو.
آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلرینین هاوای آدالارینی ایلحاق ائتمه‌سی
آمئریکا ایمپئریالیزمی‌نین ان یاخشی تانینان نومونه‌لریندن بیری، ۱۸۹۸-جی ایلده هاوای کراللیغینی بیر اراضی اولاراق ایلحاق ائتمه‌سی ایله اورتایا گلدی. ۱۸۰۰-جو ایل‌لرین اکثریتینده آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری حکومتی، اورتا ساکیت اوکئان(اقیانوس آرام)-ین اساس بالینا اووو و تیجارت لیمانی اولان هاوای آدالارینین آوروپا اؤلکه‌لری‌نین نظارتینه دوشه‌جه‌ییندن ناراحات ایدی. بو آدالار آمئریکا پروتئستان میسییالاری اوچون مونبیت زمین ایدی و ان اساسی شکر قامیشی ایستئحصالیندان زنگین یئنی شکر منبعی ایدی. حقیقتا ده، ۱۹۳۰-جو ایل‌لرده هم بریتانیا، هم ده فرانسه هاوای آدالارینی اونلارلا موستثنا تیجارت موقاویله‌لرینی قبول ائتمه‌یه مجبور ائتدیلر.
۱۸۴۲-جی ایلده آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری خاریجی ایش‌لر ناظیری دنیل وبستر واشینگتنداکی هاوای آگئنت‌لری ایله هاوای آدالارینین هر هانسی دیگر دؤولت طرفیندن ایلحاقینا قارشی چیخماق اوچون راضیلیغا گلدی. ۱۸۴۹-جو ایلده دوستلوق موقاویله‌سی آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری و هاوای آراسیندا رسمی اوزون‌موددتلی موناسیبت‌لرین اساسینی تشکیل ائتدی. شکر ۱۸۵۰-جی ایله قدر هاوای آدالارینین ثروتی‌نین ۷۵%-نین منبعی ایدی. هاوای ایقتیصادیاتی گئتدیکجه آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لریندن آسیلی وضعیته دوشدوکجه، ۱۸۷۵-جی ایلده ایمضالانمیش قارشیلیقلی تیجارت موقاویله‌سی ایکی اؤلکه‌نی داها دا بیرلشدیردی. ۱۸۸۷-جی ایلده آمئریکالی اکینچی‌لر و ایش آدام‌لاری کرال کالاکائوآنی حاکمیتدن محروم ائد‌ن و بیر چوخ یئرلی هاوایلی‌لارین حقوق‌لارینی دایا‌ندیران یئنی کونستیتوسییا ایمضالاماغا مجبور ائتدیلر.
۱۸۹۳-جو ایلده کرال کالاکائوآنین واریثی کرالیچا لیلی اوکالانی اونون گوجونو و هاوای حقوق‌لارینی برپا ائد‌ن یئنی کونستیتوسییا تقدیم ائتدی. باشدا ساموئل دال اولماقلا آمئریکالی قامیش یئتیشدیریجی‌لری، لیلی اوکالانی‌نین آمئریکا ایستئحصالی اولان شکره آغیر گومروک تعریف‌لری تطبیق ائده‌جه‌ییندن قورخاراق، اونو وظیفه‌دن سالماق و آدالارین بیرلشمیش دؤولت‌لر طرفیندن ایلحاقینی ایسته‌مک اوچون پلان قوردولار. ۱۷ یانوار ۱۸۹۳-جو ایلده آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری پرئزیدئنتی بنجامین هریسون طرفیندن گؤندریلن یواس‌اس بوستون دنیزچی‌لری هونولولوداکی «ایولانی» سارایینی محاصره‌یه آلدیلار و کرالیچه لیلی اوکالانی وظیفه‌دن اوزاقلاشدیردیلار. آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری ناظری جان ایستیونس آدالارین فاکتیکی قوبئرناتورو، ساموئل دال ایسه هاوای موقتی حکومتی‌نین پرئزیدئنتی اولدو.
۱۸۹۴-جو ایلده دال رسمی اولاراق ایلحاق ائدیلمک اوچون واشینگتن-ا بیر نماینده هئیتی گؤندردی. لاکین پرئزیدئنت گروور کلیولند بو ایدئیایا قارشی چیخدی و کرالیچه لیلی اوکالانی مونارخ کیمی برپا ائتمکله اونلاری هده‌له‌دی. بونا جاواب اولاراق دال هاوای آدالارینی مستقیل رئسپوبلیکا اعلان ائتدی. اسپانیا-آمئریکا موحاریبه‌سی‌نین قیزیشدیردیغی میللتچیلیک تلاشیندا آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری، پرئزیدئنت ویلیام مک‌کینلی‌نین تاکیدی ایله ۱۸۹۸-جی ایلده هاوای آدالارینی ایلحاق ائتدی. عینی زاماندا، دوغما هاوای دیلی مکتب‌لرده و حکومت پروسئس‌لرینده تامامیله قاداغان ائدیلدی. ۱۹۰۰-جو ایلده هاوای آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری اراضیسی اولدو و دال اونون ایلک قوبئرناتورو اولدو.
یئرلی هاوایلی‌لار و آغ‌دریلی اولمایان هاوای ساکین‌لری آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرین او واختکی ۴۸ دؤولتده وطنداشلاری ایله عینی حقوق‌لاری و تمثیلچیلیگی طلب ائد‌رک دؤولتچیلیک اوغروندا موباریزه‌یه باشلادیلار. تخمیناً ۶۰ ایل سونرا، ۲۱ آوقوست ۱۹۵۹-جو ایلده هاوای، آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلرینین ۵۰-جی ایشتاتی(دؤولتی) اولدو. ۱۹۸۷-جی ایلده آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری کنگره‌‌سی هاوای دیلینی دؤولتین رسمی دیلی کیمی برپا ائتدی و ۱۹۹۳-جو ایلده پرئزیدئنت بیل کلینتون آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلرینین ۱۱۸۳-جو ایلده کرالیچه لیلی اوکالانی‌نین ائندیریلمه‌سینده‌کی رولونا گؤره عذر ایسته‌ین قانون لاییحه‌سینی ایمضالادی.
کلاسیک ایمپئریالیزمین تنزولو
عمومیلیکده قازانج گتیرسه ده، ایمپئریالیزم میللتچیلیکله بیرله‌شه‌رک آوروپا ایمپئرییالاری، اونلارین موستملکه‌لری و دونیا اوچون منفی نتیجه‌لر وئرمه‌یه باشلادی. ۱۹۱۴-جو ایله قدر رقابت آپاران دؤولت‌لر آراسیندا آرتان ساواش‌لار بیرینجی دونیا موحاریبه‌سی ایله نتیجه‌له‌نه‌جکدی. ۱۹۴۰-جی ایل‌لرده کئچمیش بیرینجی دونیا موحاریبه‌سی ایشتیراکچی‌لاری آلمان و ژاپن اؤز ایمپئریالیست گوج‌لرینی برپا ائده‌‌رک، آوروپا و آسیادا ایمپئرییالار یاراتماغا چالیشدیلار. اؤز خالق‌لارینین دونیادا تأثیر دایره‌لرینی گئنیشلندیرمک ایستک‌لری ایله ایداره اولونان آلمان هیتلئری و ژاپن ایمپئراتورو هیروهیتو ایکینجی دونیا موحاریبه‌سینه باشلاماق اوچون بیرله‌شه‌جکلر.
ایکینجی دونیا موحاریبه‌سی‌نین نهنگ اینسانی و ایقتیصادی خرج‌لری، کؤهنه ایمپئرییا قوران دؤولت‌لری خئیلی ضعیفلتدی و کلاسیک، تیجارت یؤنوملو ایمپئریالیزم دؤورونو ائففئکتیو شکیلده باشا ووردو. سونراکی حساس صولح و سویوق موحاریبه بویو موستملکسیزلشدیرمه گئنیشلندی. هندوستان آفریقاداکی بیر نئچه کئچمیش موستملکه اراضی‌لری ایله بیرلیکده انگلستاندان موستقیللیک قازا‌ندی.
بریتانیا ایمپئریالیزمی‌نین کیچیلدیلمیش وئرسییاسی ۱۹۵۳-جو ایلده ایراندا و ۱۹۵۶-جی ایل سوئز بؤحرانی زامانی مصرده دؤولت چئوریلیشینده ایشتیراکی ایله داوام ائتسه ده، ایکینجی دونیا موحاریبه‌سیندن چیخان آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری و کئچمیش سووئت اتفاقی دونیادا دومینانت سوپر گوج دؤولت‌لری اولدولار.
آنجاق ۱۹۴۷-جی ایلدن ۱۹۹۱-جی ایله قدر داوام ائد‌ن سویوق موحاریبه سووئت اتفاقینا بؤیوک ضربه ووراجاقدی. ایقتیصادیاتی توکنمیش، حربی گوجو کئچمیشده قالمیش و کمونیست سیاسی قورولوشو پارچالانمیش سووئت اتفاقی ۲۶ دئکابر ۱۹۹۱-جی ایلده رسما داغیلدی و روسیه فئدئراسییاسی کیمی میدانا چیخدی. داغیلما سؤزلشمه‌سی‌نین بیر پارچاسی اولاراق سووئت ایمپئرییاسی‌نین موستملکه و یا «پئیک» (اقماری) دؤولت‌لرینه موستقیللیک وئریلدی. سووئت اتفاقی‌نین داغیلماسی ایله آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری دومینانت قلوبال گوجه و معاصر ایمپئریالیزمین منبعینه چئوریلدی.
معاصر ایمپئریالیزم نومونه‌لری
آرتیق ساده‌جه یئنی تیجارت ایمکان‌لارینین تامین ائدیلمه‌سینه دقت یئتیرمه‌ین معاصر ایمپئریالیزم، بعضا آلچالدیجی شکیلده «میللت قوروجولوغو» و یا خصوصیله آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینده، «آمئریکانلاشما» آدلاندیریلان پروسئسده متحد مؤوجودلوغون گئنیشلندیریلمه‌سینی و حاکم میللتین سیاسی ایدئولوژیسی‌نین یاییلماسینی نظرده توتور.
سویوق موحاریبه‌نین دومینو نظریه‌سی ایله ثبوت اولوندوغو کیمی، بیرلشمیش دؤولت‌لر کیمی گوجلو دؤولت‌لر تئز-تئز دیگر خالق‌لارین اؤزلرینه ضد اولان سیاسی ایدئولوژی‌لری منیمسه‌مه‌سینه مانع اولماغا چالیشیرلار. نتیجه‌ده، آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری-نین ۱۹۶۱-جی ایلده کوبادا فیدئل کاسترو کمونیست رئژیمینی دئویرمک جهدی اوغورسوزلوغا دوچار اولدو، پرئزیدئنت رونالد ریگانین کمونیزمین یاییلماسینی دایاندیرماغی هدف توتان ریگان دوکتریناسی و آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری-نین ویئتنام موحاریبه‌سینده ایشتیراکی تئز-تئز معاصر ایمپئریالیزم نومونه‌لری کیمی گؤستریلیر.
بیرلشمیش دؤولت‌لردن باشقا، دیگر اینکیشاف ائتمیش دؤولت‌لر اؤز تاثیرلرینی گئنیشلندیرمک اومیدی ایله معاصر و بعضا ده عنعنوی ایمپئریالیزمدن ایستیفاده ائتدیلر. سعودی عربستانی و چین کیمی اؤلکه‌لر آشیری-آقرئسیو خاریجی سیاست و محدود حربی موداخیله‌نین بیرلشمه‌سیندن ایستیفاده ائده‌‌رک، قلوبال تاثیرلرینی یایماغا چالیشدیلار. بوندان علاوه، ایران و شمالی کره کیمی کیچیک دؤولت‌لر ایقتیصادی و ایستراتئژی اوستونلوک الده ائتمک اومیدی ایله اؤز حربی ایمکان‌لارینی، او جمله‌دن نووه(هسته‌ای) سلاح‌لارینی آقرئسیو شکیلده گئنیشله‌دیرلر.
آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرین گئرچک موستملکه‌چیلیگی عنعنوی ایمپئریالیزم دؤوروندن بری آزالسا دا، اؤلکه هله ده دونیانین بیر چوخ یئرینده گوجلودور و آرتان ایقتیصادی و سیاسی تأثیره مالیکدیر. آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری حاضیردا دایمی مسکونلاشان بئش عنعنوی اراضینی و یا بیرلیگی ساخلاییر: پورتوریکو، گوآم، ویرجین آدالاری، شمالی ماریانا آدالاری و آمئریکا ساموآسی.
بئش اراضی‌نین هامیسی آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری نماینده‌لر پارلامئنتینه سس حقوقو اولمایان عضو سئچیر. آمئریکا ساموآسی‌نین ساکین‌لری آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری تابعی، دیگر دؤرد اراضی‌نین ساکین‌لری ایسه آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری وطنداشلاری ساییلیرلار. بو آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری وطنداش‌لارینا پرئزیدئنت اوچون ایلکین سئچکی‌لرده سس وئرمه‌یه ایجازه وئریلیر، لاکین عمومی پرئزیدئنت سئچکی‌لرینده سس وئره بیلمزلر.
تاریخا، هاوای و آلاسکا کیمی آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلرینین اکثر کئچمیش اراضی‌لری نهایت دؤولت ایستاتوسونا صاحب اولدولار. ایکینجی دونیا موحاریبه‌سی زامانی اساساً ایستراتئژی مقصدلر اوچون ساخلانیلان فیلیپین، میکرونزی، مارشال آدالاری و پالائو دا داخیل اولماقلا دیگر اراضی‌لر نهایت موستقیل اؤلکه‌لر اولدولار.
