کئچن گون‌لرده ایراندا فارس اولمایان وطنداش‌لار “منوفارسی” کامپانییاسی کونتئکستینده اؤلکه‌ده وار اولان تکدیللیلیگین آغیر نتیجه‌لری باره‌ده خاطیره‌لرینی پایلاشدیلار. حاضیردا دا داوام ائد‌ن بو کامپانییادا ایشتیراک ائد‌نلر عمومیتله مجبوری فارسجا تحصیلین تؤرتدیگی چتینلیک‌لردن، فارس اولمایانلارین اوزلشدیکلری آشاغیلانمالاردان و تحقیرلردن سؤز ائدیرلر. لاکین تکدیللیلیگین منفی نتیجه‌لری تک پیس حیس‌لرین یارانماسی ایله بیتمیر، بعضا فاجیعه‌یه ده سبب اولور.
ایراندا باشقا قوروم‌لاردا اولدوغو کیمی، محکمه سیستمینده ده یئگانه رسمی دیل فارسجادیر. اتهام اولونان شخص‌لرین وئردیکلری ایفاده‌لر فارسجا یازیلاراق حاکمه تقدیم ائدیلیر. بو تقدیماتدا کیچیک بیر سهوین اولماسی بعضا بؤیوک فاجیعه‌لره یول آچیر.
موتهمین یازیلی مودافیعه‌سی و محکمه ایجلاسینداکی شیفاهی مودافیعه‌سی کاتیب طرفیندن فارسجا قئیده آلینیر و اونون یازدیقلاری حاکمین وئره‌جه‌یی حؤکمله بیرباشا علاقه‌لیدیر. فارس اولمایانلارین فارسجا بیلمه‌مکلری طبیعی گؤرونسه ده اونلارین بو سببدن آیری‌سئچکیلییه معروض قالماقلاری هئچ نورمال دئییل.
بو موضوع بوندان اوَل ده آذربایجانلی فعال‌لارین دقتینی جلب ائدیب. تانینمیش میللی فعال عباس لیسانی محکمه‌ده اؤز مودافیعه‌سینی تورکجه ائده‌‌رک اونو تورکجه یازمیشدی. بو ایسه سونرادان اونون داها آغیر جزایا محکوم ائدیلمه‌سینه سبب اولدو.
تبریزده یاشایان فردین مرادپور بو حاقدا “اتک‌یازی”-یا یازیب. اوزون مدت محبوس حیاتی یاشامیش فردین مرادپور ایران محکمه سیستمینده فارسجانین یئگانه رسمی دیل اولماسینین بیرباشا قوربانی اولوب. او باشقا بیر تورک قادینین دا تک‌دیللی‌لیک سببیندن اعداما محکوم اولوندوغونو بیلدیریب.
خصوصی دیقته لاییق حساب ائتدیگیمیز بو موضوع حاقیندا فردین مرادپورون تجروبه‌سینی و آچیقلامالارینی “اتک‌یازی” اوخوجولارینا تقدیم ائدیریک.
البمب تاراققاسی
1385-جی ایل خرداد اعتراض‌لارینین اوچونجو ایل‌دؤنومو (1 خرداد 1388-جی ایل) موناسیبتیله تبریزین شاه‌گؤلو پارکیندا اعتراض آکسییاسی کئچیریلدی. بو مدنی اعتراضدا آذربایجانین پروبلئم‌لری سسلندیریلدی. مثلاً آنا دیلینده تحصیل آلماق حقوقو حاقیندا و اورمو گؤلونون قورودولماسینا قارشی شوعارلار سسلندیریلدی. هم ده اؤلکه‌ده سیستئملی شکیلده یئریدیلن ائتنیک آیری‌سئچکیلیگی‌نین و شووینیست سیاست‌لرین آرادان قالدیریلماسی ایسته‌نیلدی. بو اعتراض مدنی اولدوغو حالدا حاکمیت گوج‌لری زوراکیلیق ائده‌‌رک، اعتراض ائد‌نلری دؤیوب حبس ائتدیلر.
او گون من ده اوردایدیم. نئچه دفعه دؤیولوب ال‌لریندن قاچماغی باجارسام دا، آخیردا قارنیما و قولتوغوما دَیَن گولـله‌لرین نتیجه‌سینده ییخیلیب یئرده قالدیم. ییخیلاندا قولتوق جیبیمده اولان تاراققا ضربه‌نین نتیجه‌سینده پارتلادی. تاراققا هامینین بیلدیگی هر ایل نووروز بایرامیندا چرشنبه آخشامی ایستیفاده ائدیلن «البمب» (ال بومباسی، آتشفشانلیق اوچون الده دوزلدیلن بومبا) ایدی. بو البمب‌لارینین ییخما و اؤلدورمه گوجو اولمور. اونلاردان ساده‌جه سس و توستو یاراتماق اوچون ایستیفاده ائدیلیر. یارالی اولدوغو اوچون اؤنجه خسته‌خانایا گؤتورولدوم. لاکین هله تام ساغالمامیش و یارالی وضعیتده تبریز اطلاعاتینا (تهلوکه‌سیزلیک قورومو) آپاریلدیم.
ایستینطاق(بازجویی) یازیلی و فارسجا ایدی. مأمورلار دیندیرمه(بازجویی) سیراسیندا البمبون دوغرو آنلام و ماهیتینی گؤسترن فارسجا قارشیلیغی اولان «ترقه» (تاراققا) یا «ترقه البمب» و یا «ترقه بمب دستی» عوضینه «بمب دستی» (الده دوزلدیلن بومبا) کیمی ترجومه ائدیب قئید ائتدیلر. اعتراض‌لاریما باخمایاراق «بمب دستی» یازماقدا ایصرار ائتدیلر. حتی بیر دیندیرمه کاغیذیندا «ترقه» (تاراققا) یازدیغیم اوچون ایشگنجه‌لره معروض قالدیم. بیلدیگیم قدر فارس بؤلگه‌لرینده ده آتشفشانلیق اوچون دوزلدیلن بو نوع تاراققالارا «البمب» و «ترقه البمب» دئییلیر.
دیندیرمه‌لرده بو سؤز اویونو گئتدیگی بیر واخت، توتولماغیم حاقدا اولان یازی‌لار “عامل انتحاری”، “عامل بمب‌گذاری” و دیگر باشلیق‌لارلا پایلاشیلیردی. بو ایسه منه قارشی آپاریلان منفی تبلیغات ایدی. حتی دئییلنه گؤره تبریزین جومعه ایمامی آیت‌الله شبستری ده او خبرلردن سونرا منه اعدام حؤکمونون وئریلمه‌سینی ایسته‌ییب. اصلینده ایسه منی داها اوّلدن حاضیرلانمیش بیر اطلاعات سسئناریسینه قوربان ائدیردیلر. یارانمیش شرایطه گؤره دوست‌لاریم، تانیش‌لاریم، فیکیرداش‌لاریم حتی قوهوم‌لاریم بئله عایله‌مه یاخین گلمکدن چکینیردیلر. حتی آی‌لارلا هئچ بیر وکیل منیم وکالتیمی گؤتورمه‌دی.
یاد دیلده مودافیعه یوخسا مودافیعه‌سیزلیک
محکمه گونو وکیلین مودافیعه‌سی (یازیلی و شیفاهی) فارسجا اولور. فارس اولمایان موتهم عمومیتله فارسجا چیخیش ائتمه‌لیدیر. فارس اولمایان او جمله‌دن ده فارسجا یاخشی بیلمه‌ین بیری حقوقی باخیمدان دا اؤزونو مودافیعه ائتمکده چتینلیک چکیر. محکمه ایجلاسینین مدتی‌نین آز اولماسینا دقت یئتیرسک موتهمین نئجه چتین وضعیتده اولدوغونو، ایجلاسین اونون علیه‌ینه ایشله‌دیگینی باشا دوشمک اولار. بونونلا یاناشی حاکیم، اوراداکی هئیت و یا باشقا سوروملو شخص‌لر ائتنیک و دیل موناسیبت‌لرینه گؤره یئرلی اولسالار موتهم اؤزونو اؤز آنا دیلینده مودافیعه ائده بیلر. بئله اولدوغو حالدا کاتیبین ایشی چتینله‌شیر. او موتهمین دئدیکلرینی فارسجایا چئویرمه‌لی اولور. ایکی ایشی بیردن گؤرمه‌لی اولان کاتیب طبیعی کی بونو چاتدیرمیر و یالنیز ائشیتدیکلرینین خولاصه‌سینی حقوقی دیلله یازیر. بو ایسه موتهمه قارشی عدالتسیزلیگین باش وئرمه احتیمالینی آرتیریر.
بو حال محکمه‌دن اول کئچیریلن دادیاری و دیندیرمه، ائله‌جه ده محکمه‌دن سونرا کئچیریلن تجدیدنظر محکمه‌سینده ده تکرارلانیر. شرح ائتدیگیم بو پروسئس اؤزومون و یاخود باشقالارینین توتولوب، اونون دیندیریلمه‌سیندن توتموش محکمه قرارینین وئریله‌جه‌یی ثانییه‌دک یاشادیقلارینا اساسلانیر. میثال اوچون 1386-جی ایل دی‌ین 12-ده اعدام ائدیلمیش “راحله زمانی” آدلی بیر تورک قادینی قتل اتهامینا گؤره آسیلیب. راحله زمانی محکمه گونو اؤزونو فارس دیلینده مودافیعه ائده بیلمه‌میشدی و بو دا اونون اعدامینا سبب اولوب.
بیر باشقا قوربان ایسه من ایدیم. بیر سؤز اویونوندان باشلایان اطلاعات سسئناریسی ایله یاناشی یارادیلان منفی تبلیغات، همچینین خسته و یارالی حالیمدا یاد بیر دیلله دیندیریلمه‌لر نتیجه‌سینده آتیلان ایفتیرالارین بیر چوخودان قورتولسام دا، ۶ ایللیک حبس جزاسیندان قورتولا بیلمه‌دیم.
فارسجانی یاخشی بیلمه‌ین‌لرین اوخشار وضعیت‌لرده حاقسیزلیغا معروض قالماقلاری گؤزله‌نیلن مقامدیر. بو کیمی چوخ تکرارلانان وضعیت‌لرین قارشیسینی آلماق اوچون، ایران محکمه سیستمینده تورکجه‌نین رسمی دیل کیمی قبول ائدیلمه‌سی چوخ جدی و حاقلی طلب حساب ائدیلمه‌لیدیر. لاکین بو دونیادا ایلک دئییل. محکمه‌نین حساسلیغینی نظره آلاراق بین‌الخالق محکمه قوروم‌لاریندا عدالت‌سیزلییه یول وئرمه‌مک اوچون موتهم حساب ائدیلن شخصین مودافیعه‌سی اؤز دوغما آنا دیلینده کئچیریلیر. بونون ایران محکمه سیستمینده ده تطبیق ائدیلمه‌سی واجیب طلب کیمی اورتایا قویولمالیدیر.
