مارسلی کیشیلر، ونوسلو قادینلار. بو بئیینلرده نه باش وئریر؟

Google+ Pinterest LinkedIn Tumblr +

قادینلارین و کیشیلرین بئیین قورولوشوندا فرقلر وارمی؟ بو فرقلر طرفلردن بیری‌نین داها یوکسک آی‌کیویا صاحب اولماسینا نه‌دن اولا بیلرمی؟ قادینلار و کیشیلر اینفورماسییانی عینی یوخسا فرقلی شکیلده قاوراییر؟

قادین و کیشیلرین بئینی‌نین بیر چوخ جهتدن عینی اولماسینا باخمایاراق، فرق‌لیلیکلرین اولدوغو و بو فرق‌لیلیکلرین بیلگینی درک ائتمه تیپینی ديیشدیردیگی علمه معلومدور.

کیشیلرین بئینی عمومی باخیلدیقدا قادینلاردان داها بؤیوکدور، آنجاق قادینلارین « prefrontal cortex» دئییلن بؤلگه‌سی (بو بؤلگه ان سون تکاموله اوغرامیش بؤلگه‌دیر کی، دویغولاری، علاقه‌‌‌لری، و گله‌جه‌یی پلانلاماق کیمی اینکیشاف ائتمیش و داها چتین ایشلری گؤره بیلیر) داها قالیندیر. بوندان باشقا، بیر قادین‌ین هیپوکامپیس (hippocampus) بؤلگه‌سی (اؤیرنمک و خاطیرلاماق اوچون اؤنملی بیر بؤلگه) کیشیلردن داها بؤیوکدور و داها فرقلی چالیشماقدادیر. کیشیلرده ایسه آمیدگالا (amydgala) (دویغولاری آنلاماق و بوندان درس چیخارماق(تجروبه)، تهلوکه‌‌‌لری آنلاماق و اونلارا آنی رئاکسییا گؤسترمک و تراوما ایله علاقه‌‌‌لی بؤیوک اولان بؤلگه) قادینلاردان داها بؤیوک و داها فرقلی چالیشماقدادیر. قادینلارین خاطیره‌لری و او خاطیره‌لرله گلن دویغولاری داها چوخ حیس ائتتیگی، کیشیلرین ایسه، رئاکسییا وئرمکده داها گوجلو اولدوغو ادعا ائدیلیر. داهاسی، قادین بئینی‌نین ایکی هئمسپییئر(hemisphere) (ایکی یاریسی (ساغ و سول)) بیر-بیری ایله داها چوخ علاقه‌‌‌ قورسا دا، کیشیلرده بو علاقه‌‌‌ داها چوخ عینی هئمسپییئر ایچینده قورولور.

کیشیلر بئیینلری‌نین بوتونونده تئستوستورونو هورمونونا رئسئپتؤر یا آلیجییا صاحبدیرلر. قادینلاردا ایسه بو آلیجیلار آنجاق بعضی بؤلگه‌لرده واردیر. بو ائوریمسل اولاراق قادینلارین داها آز آنی رئاکسییا و آنی قرار وئرمه‌سینه سبب اولماقدادیر. بو فرقلر قادین و کیشی‌نین یارادیلیشیندا اینفورماسییانین قاورانیلماسی‌نین فرقلی اولدوغونو گؤستریر، آنجاق بو فاکت بیری‌نین او بیریندن داها اوستون اولدوغونو سؤیله‌مه‌یه اساس وئریرمی؟

کیشیلر بئیینلری‌نین بوتونونده تئستوستورونو هورمونونا رئسئپتؤر یا آلیجییا صاحبدیرلر. قادینلاردا ایسه بو آلیجیلار آنجاق بعضی بؤلگه‌لرده واردیر. بو ائوریمسل اولاراق قادینلارین داها آز آنی رئاکسییا و آنی قرار وئرمه‌سینه سبب اولماقدادیر. بو فرقلر قادین و کیشی‌نین یارادیلیشیندا اینفورماسییانین قاورانیلماسی‌نین فرقلی اولدوغونو گؤستریر، آنجاق بو فاکت بیری‌نین او بیریندن داها اوستون اولدوغونو سؤیله‌مه‌یه اساس وئریرمی؟

خئر، قادین و کیشی عینی اورتالاما آی‌کیویا صاحبدیرلر، آنجاق ماراقلیسی، قادینلار بو قرافین ساغ و سول بؤلوملرینده(چوخ یوخاری آی‌کیو و چوخ آشاغی آی‌کیو) داها آز اولدوقلاری حالدا، کیشیلرین داها چوخ اولدوغو مشاهده ائدیلمیشدیر. بو طبیعتده ده اؤنجه‌دن مشاهده ائدیلمیشدیر، بئله کی، حیوانلار عالمینده دیشیلرله موقایسه‌‌ده ائرککلر داها چوخ موختلیف گئنلره صاحبدیرلر.

 

بو فرق‌لیلیکلر حتی بعضی مئنتال خسته‌لیکلرین داها چوخ قادین یوخسا کیشیلرده اولماسینی تعیین ائدیر. مثلا، شیزوفرئنییا و ADHD  داها چوخ کیشیلرده موشاهیده ائدیلیب، اونلارا داها چوخ تأثیر ائتتیگی حالدا، دئپرئسسییا و آنورئکسییا (حدّیندن چوخ آریقلیق و یئمکدن ایمتناع) ایسه قادینلاردا داها چوخ گؤرولور و اونلارا داها چوخ تأثیر گؤستریر. (کیشیلرین داها چوخ اینتحار ائتتیگی دوغرودور آما بو آیری سوسیال سببلردن قایناقلانیر و باشقا بیر یازیدا بونو اینجله‌یه‌جییک).

یوخاریداکی آچیقلامالارا باخیلدیغیندا بو نتیجه‌یه گلیریک کی، قادینلار داها چوخ خاطیره‌لری خاطیرلاییر، پیس حادثه‌‌‌لردن داها چوخ تأثیرله‌نیر و بو دئپرئسسییانین سببلریندن بیری اولور.

بو یؤنده چوخ ماراقلی بیر آراشدیرمادا قادینلار و کیشیلرین موحاکیمه‌‌ (قضاوت) مؤوضوعسوندا فرق‌لیلیکلری آراشدیریلمیشدیر. ۴-۵ یاشیندا اوشاقلارا فرقلی سناریولار وئریلیب اونلارین موحاکیمه‌‌ قابیلیتلری اؤلچولموشدور. جینایت تؤره‌دن بیر اینسانین ائتدیکلری آچیقلاناراق بو اینسان جزالانسین‌می دئیه سوروشولموشدور. اوغلانلاردان داها چوخ ایکی نؤوع جاواب آلینمیشدیر: «هه جزالانسین»، «یوخ جزالانماسین». قیزلاردان ایسه داها احاطه‌‌‌لی جاوابلار آلینمیشدی ر(گوناهکارلیق ۱دن ۱۰ اولسایدی). قیزلاردا داها چوخ سوال وئرمک یایغین ایدی؛ بو اینسان بو جینایتی هانسی دورومدا ایشله‌دی، ائتدیگیندن پئشماندیرمی، بو ایشی تکرار گؤرمک پتانسلی وارمی و س. بو بئیین فرق‌لیلیکلریندن ایره‌لی گلیر، کیشیلر داها چوخ «آ» یا دا «ب» نتیجه‌لرینی الده ائدیر، قادینلار ایسه، «آ»  یا «ب»  یا دا بونلارین آراسی:« gray zone » دئییلن نتیجه‌لری آلیر.

بونو لیدئرلیکده ده گؤره بیلریک، کیشیلر لیدئرلیکده اییئیارخییا (مقاملی) سیستمینی ایستیفاده ائدیر. بو سیستم بیر ایداره‌چی، اونون الینین آلتیندا داها آز صلاحیتلی ایشله‌ین و بو شکیلده داوام ائدن بیر سیستمدیر. چوخ جدّی بیر جزا و موکافاتلاندیرما شکلی ایستیفاده اولوناراق، بو شکیلده ایشینی یاخشی گؤره‌نی موکافاتلاندیریر، پیس گؤره‌نی ایسه جزالاندیریرلار. بیر قورخو و پاترونیزم یارادیرلار. قادینلار ایسه چوخلو علاقه‌‌‌لر قورماق یولو  ایله ایداره ائدیر، ایشینی پیس گؤرنه اؤیرنمه‌سی اوچون لیدئرلیک وئریر، داها آز قورخو یارادیرلار. آما عینی شکیلده خوشلانمادیقلاری آدامی جزالاندیریر، اونون منفی پروفیلینی یارادیرلار.

نتیجه‌ده قادینلار و کیشیلر عینی ایشلری گؤرمک گوجونه صاحبدیرلر، آنجاق بونلاری فرقلی شکیللرده ائتمکده‌دیرلر. بو بیری‌نین دیگریندن داها یاخشی یا داها پیس، داها زکی یا داها عاغیلسیز اولدوغو معناسینا گلمز. منجه، بو، فرقلی جینسلر اولان قادین و کیشی‌نین بیر بوتون اولاراق مؤحتشم بیر شکیلده موختلیف ایشلری اؤزونه خاص یؤنتملرییله حل ائتمه‌سیدیر. تأسف کی، چوخ زامان بیر قادینین کیشی کیمین داورانماسی گرکدیریلیر، بونون ان بؤیوک اؤرنکلری قورومسال و دیگر کاپیتالیست توپلوملاردادیر.

Paylaş.

Müəllif haqqında

سارا ضروری

Şərhlər bağlıdır.