اینگیلیسجهدن ترجومه: فاقان یوسیفلی
روسیهنین اوکراینی ایشغال ائتمهسی دموکراسی و اتوکراسی آراسیندا ایختیلافی درینلشدیرهجک اما بو عینی زاماندا داها درین سیاسی-ایستراتژی بالانسلاشدیرمایا یول آچاجاق. آچار سوال ایسه دئموکراتیک رئژیملر آراسیندا هانسی کووردیناسییا(هماهنگی)نین اورتایا چیخاجاغیدیر.
جاری گوندم و بیر سیرا غرب حکومتلرینده آپاریجی دیسکورس(سؤیلم، گفتمان)-لاردان بیری اودور کی، روسیهنین اوکراینداکی حاضیرکی ایشغال کامپانییاسی دموکراسی و اتوکراسیلار آراسینداکی ضیدیّتلری کسکینلشدیرهجک و بو مسئله بینالخالق موناسیبتلر سیستئمینین یئنیدن دوزنلنمهسینی شرطلندیرهجک واجیب عامیللردن بیری کیمی اورتایا چیخاجاق. بو یاناشمانی تنقید ائدنلرین ایسه عکس آرقومئنتی اوندان عبارتدیر کی، دموکراتیک دیرلرلر رئالپولیتیکین داها چوخ نظارتی آلتینا دوشهجک و غیر-غرب حکومتلرینین ایستراتژی قرار وئرمه پروسئسینده بو دموکراسی-اتوکراسی ضیدیّتی محدود رول اوینایاجاق. بو مؤوضوعدا اوچونجو نظر نقطهسی ایسه اودور کی، سیاسی نورمالار ژئواستراتژی آخینلارین فورمالاشدیریلماسیندا داها بؤیوک پایا صاحیب اولسا دا، قلوبال سیاست دموکراسی و اتوکراسی قطبلرینین آراسیندا بیر مؤقعیه صاحب اولاجاق و بیر چوخ ایستراتژی دینامیکالار زامان-زامان هر ایکی سیاسی قطبدن تأثیرلهنهجک.
قاریشیق ایستراتژی دینامیکا
روسیهنین ایشغالی عرفهسینده، آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلرینین پرئزیدئنتی جو بایدن دئمیشدیر : «بیز آرتیق آزادلیق اوچون داها یئنی و بؤیوک ساواشین ایچیندهییک. بو دموکراسی و اتوکراسی، آزادلیق و رئپرئسییا آراسینداکی ساواشدیر.» عینی زاماندا بریتانیانین خاریجی ایشلر اوزره مشاویری لیز تروس «آوتوریتار رئژیملرله ایقتیصادی اینکیشافا و تیجارته ضامین یارادیلماسینی» بیتیرمهیه سؤز وئریب. آوروپا ایتّفاقینین یئنی ایستراتژی کومپاسینا اساساً تهلوکهسیزلیک سیاستی آرتیق «ایدارهائتمه سیستئملرینین رقابتی»-نه اساساً چرچیوهلنمهلیدیر. تانینمیش آنالیتیک(تحلیلگر)-لر لیبرال نیظامی و دموکراتیک نورمالاری مودافیعه ائتمک اوچون گوجلندیریلمیش عؤهدهلیکلرین اورتایا چیخدیغینی موشاهیده ائدیرلر. اونلار ایدّعا ائدیرلر کی، اوکراینداکی موحاریبه دموکراسی اوغروندا، آوتوکراتیک و غیرلیبرال دیَرلره قارشی داها گئنیش موباریزهنین بیر حیصهسیدیر.
غرب دموکراسیلری آراسیندا مؤحکملنمیش بیرلیک و اونلارین دموکراتیک دیرلری مودافیعه ائتمکده یئنیجه اورتایا چیخمیش مقصدلری حاقیندا هر یئرده شرحلر وئریلیر. بوتون دونیادا دموکراتیک حکومتلر آراسیندا سیاست کووردیناسییاسینین بیر چوخ یئنی ایستیقامتلری فورمالاشیر. یالنیز آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری و آوروپا دؤولتلری دئییل، همچینین استرالیا، ژاپن، کنیا، یئنی زلاندییا و جنوبی کره ده داخیل اولماقلا ۴۰اؤلکه اوکراین مصلحتچی قروپو یارادیب. آرتیق غرب لیدئرلری هندوستان حکومتی ایله علاقهده اولوب و چینین آوتوریتار حرکتلری ایله باغلی ناراحاتلیقلاری اطرافیندا داها ائففئکتیو(تاثیرلی) کووردیناسییا ائتمهیه سؤز وئریبلر. آوروپا ایتّیفاقی و آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری لاتین آمئریکاسی دموکراسیلری ایله ده دیپلوماتیک سعیلرینی گوجلندیریبلر. 2022-جی ایلین مای آییندا کئچیریلن ساممیتده(زیروهده) آوروپا ایتّیفاقی و ژاپن قلوبال مسئلهلرده اؤز آرالاریندا و آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری ایله داها چوخ کووردیناسییا ائتمهیی عؤهدهلرینه گؤتوروبلر.
دموکراسی-اتوکراسی بؤلگوسو داها چوخ تأثیرلی اولماغا داوام ائتدیکجه، اونو کسن و تأثیرینی آزالدان گوجلو دینامیکا اولاجاق. دموکراسییه داها ایدئالیست عؤهدهلییه پارالئل اولاراق، یئنی کونتئکست(متن) غرب دؤولتلرینی و دیگر دموکراسیلری داها بؤیوک پراقماتیزمه(عملگرایی) دوغرو سؤوق ائدیر.
آوروپا ایتّیفاقی و آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری روسیهیه قارشی موباریزهیه کؤمک ائتمک اوچون آوتوریتار رئژیملرله داها درین امکداشلیغا جان آتیرلار. آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری و بعضی آوروپا دؤولتلری روسیه گازینی عوض ائتمک اوچون کؤرفز اؤلکهلری ایله علاقه ساخلاییر و نفت ایخراج ائدن ونزوئلایا قارشی مؤقعلرینی یومشالدیرلار. بیرلشمیش دؤولتلر کؤرفز اؤلکهلرینی بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتیندا روسیهنی قیناماغا مجبور ائتمک اوچون خئیلی سیاسی کاپیتال صرف ائدیب. دؤولت کاتیبی آنتونی بلینکن رئگیونون آوتوریتار دؤولتلرینی روسیهیه قارشی حرکته کئچمهیه مجبور ائتمک اوچون یاخین شرقه سفر ائدیب.
دموکراتیک گوجلر، احتیمال کی، روسیه ایله چین آراسیندا چاخناشما یاراتماق و بو جور پئرسپئکتیولر نه قدر ضعیف اولسا دا، بحران واسطهچیلیگی اوزَرینده ایشلهمک اوچون هر هانسی بیر شانسدان ایستیفاده ائدجکلر. فرانسه و آلمان لیدرلری چیندن تیجارت آسیلیلیغینی آزالتماغا چالیشسالار بئله، آوروپا ایتّیفاقینی چینله داها یاخشی امکداشلیغا چاغیریرلار.
بو جور عنعنوی ایستراتژی طرازلیق، چوخ گومان کی، ان آزی دموکراسی و آوتوریتاریزم آراسیندا ایدئولوژی موباریزه قدر قاباریق اولاجاق. بیر چوخ آوروپالی دیپلوماتلار مسئلهیه دموکراسی-اتوکراسی چرچیوهسیندن یاناشماقدا ترددود ائدیر و عادتا آوروپا ایتّفاقینین دموکراتیک سیستئملری اولمایان اؤلکهلر بلوکو ایله قارشی-قارشییا گلمهیه چالیشمادیغینی بیلدیریر. آوروپا ایتّیفاقی همچینین لهستانین اوکرایندان قاچقین آخینینین ایداره ائدیلمهسینده موهوم رول اوینادیغینا گؤره بو اؤلکهدهکی دموکراتیک گئریلهمهیه قارشی گؤستردیگی تضییقی ده آزالدا بیلر.
همفیکیرلی دموکراتیک کووردیناسییا حاقیندا صحبتلر هر دفعه اورتایا چیخاندا – سون ایگیرمی ایلده واختآشیری بحران آنلاریندا اولدوغو کیمی – ان باریز تکذیب موختلیف دؤولتلرین مؤقعلرینین دموکراسی-اتوکراسی بؤلگوسونه دوزگون اویغون گلمهمهسیدیر. بو دفعه ده وضعیت فرقلی دئییل. هندوستان و جنوبی آفریقا بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتینین ایشغاللا باغلی قطعنامهسینده بیطرف قالیب. دموکراتیک ایسرائیل روسیهیه سانکسییا تطبیق ائتمکدن ایمتیناع ائتدی، آوتوریتار سنگاپور ایسه سانکسییا تطبیق ائتدی. روسیهنی قیناماقدان ایمتیناع ائدن حکومتلر آراسیندا جمعی ایکی آی اول آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلرینین رهبرلیک ائتدیگی دموکراسی ساممیتینده(زیروهده) ایشتیراک ائتمیش و دموکراسیلر آراسیندا داها چوخ کووردیناسییایا سؤز وئرمیش بیر چوخ حکومتلر وار ایدی.
دموکراتیک دؤولتلر آراسیندا نهیین دموکراسینین ژئوسیاستی آدلاندیریلا بیلهجهیی ایله باغلی فیکیر آیریلیقلاری قالماقدادیر. ۲۰۲۲-جی ایلین ایونوندا بیر نئچه لاتین آمئریکاسی دموکراسیسی آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلرینین رئگیونون غیردموکراتیک اؤلکهلرینی استثنا ائتمهسینه اعتراض ائتدیگی اوچون آمئریکا زیروهسینی بویکوت ائتدی. ۲۰۲۱-جی ایلین دئکابریندا کئچیریلهجک دموکراسی ساممیتینه حاضرلیق زامانی آیدین اولدو کی، آفریقا، آسیا و لاتین آمئریکاسی دموکراسیلری چینله ژئوسیاسی رقابتین بیر حیصهسی کیمی دموکراسینی آلته چئویرمکدن ده چکینیرلر. اونلار اوکراینداکی حادیثهلردن سونرا بو مؤقعنین معین قدر یئنیدن قیمتلندیریلمهسینه دوغرو ایرلیلهسهلر ده، بو دموکراسیلر چتین کی، ترددودلریندن تامامیله ال چکسینلر. آسیادا تایوان اؤز میللی تهلوکسیزلیگینه خیدمت ائتدیگی اوچون دموکراسییه قارشی اتوکراسی باخیش بوجاغینی تطبیق ائتمکده استثنادیر، و غرب دموکراسیلری اوکراین موحاریبهسی سببیندن بونو داها چوخ وورغولاییرلار.
اوخشار دینامیکا آوتوریتار دؤولتلر آراسیندا دا مؤوجوددور. اتوکراتلار بیر-بیریندن تاکتیکا اؤیرنسهلر ده و چینین داخیلی آوتوریتار داورانیشیندان اونون بینالخالق میقیاسدا حرکت طرزینه سیچراییش اولسا دا، حاضیردا «اتوکراسی دستهیی»نین واحید اتفاقینین نیسبتا آز علامتلری وار. چین تئز-تئز آوتوریتار یوکسلیشین آپاریجیسی کیمی گؤرونسه بئله، او، موطلق و یا یوکسک ایدئولوژی دموکراسی-اتوکراسی بؤلگوسو دئییل، بیر نئچه بالانسلاشدیریجی گوجدن عبارت بیر دونیا ایستهییر. چین ایشغالدان اوّل هم روسیه، هم ده اوکراین اوچون اساس تیجارت طرفداشی ایدی.
روسیهنین ایشغالی ایله باغلی چینین فیکیرلرینین چوخلو تفرروعاتلاری آپاریلسا دا، چوخلو سایدا دیگر غیردموکراتیک رئژیملر آچیق شکیلده ایدئولوژی پارچالانمایا تام اویغون گلمهین موختلیف ماراقلارا اوستونلوک وئریرلر. تورکیهنین چوخوئکتورلو (چندبردداری) خاریجی سیاستی آوتوریتار دؤولتلر آراسیندا بلکه ده بونون ان پارلاق نومونهسیدیر. بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتیندا روسیهنی قیناماق اوچون سس وئرن ۱۴۱دؤولت آراسیندا بیر چوخ غیردموکراتیک دؤولتلر وار. بوتون دموکراتیک دؤولتلر روسیهیه قارشی دورمادیغی کیمی، بوتون اتوکراتیک دؤولتلر ده اونا عکس مؤقع گؤسترمیر.
بیرلشمه و پارچالانما؟
بیر-بیرینه قارشی اوز-اوزه دوران ایکی هموژن دموکراسی و اتوکراسی بلوکو عوضینه، بینالخالق سیاست اوست-اوسته دوشن گوج مرکزلرینین و دییشکن ایتّفاقلارین قاریشیق دستهیینی نوماییش ائتدیرمهیه داوام ائدهجک. بیر طرفدن، ژئوستراتژی گوجلرین اکثریتی هله ده دموکراسی طرفداری دئییل. دیگر طرفدن، بو بینالخالق موناسیبتلرین دومینانت حرکتوئریجی قوّهسینه چئوریلمهسه بئله، اوکراینداکی موحاریبه نتیجهسینده دموکراسی-اتوکراسی بؤلگوسو داها یوکسک پروفیل قازاناجاق. اورادا باش وئرنلری نظره آلساق، ایندی سیاسی دیرلرین رولونو تامامیله رد ائتمک، شوبههسیز کی، مومکون دئییل.
بو بؤلگو بینالخالق موناسیبتلرین اساس تشکیلاتی اساسی دئییل، بیر سیرا ایستروکتورلاشدیریجی عامیللردن بیری اولاجاقدیر. یارانمیش بینالخالق نیظامین چوخمرکزلی طبیعتینی یئریندن اویناتمایاجاغینا گؤره، سوال فرقلی دینامیکانین آردیجیل لیبرال-رئالیست بیرلشمهسینده بیر-بیرینه اویغونلاشاجاقمی، یوخسا اینخوال توققوشمادا فعالیت گؤسترهجکمی؟
حاضیردا بیرلشمهدن داها چوخ توققوشما وار. بو، غربین «دموکراسینی مودافیعه ائتمک» یاناشماسینین تطبیق اولونما اوصولو ایله باغلیدیر. مسئله تکجه آوروپا اؤلکهلری و آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلرینین دیگر دموکراتیک اؤلکهلرله امکداشلیغی درینلشدیرمهیه چالیشماسیندا دئییل، داها درین طرفداشلیقلارین کاراکتئری، اونلارین نئجه فعالیت گؤسترمهسی و نه اوچون ایستیفاده ائدیلمهسیدیر. غرب دموکراسیلری اؤزلرینی مودافیعه ائتمک اوچون گوجلو واسیطهلردن ایستیفاده ائتمهیه داها چوخ صادیق اولا بیلرلر، لاکین بو، دموکراسینی قلوبال میقیاسدا تبلیغ ائتمکله عینی دئییل. هلهلیک «دموکراسینی مودافیعه ائتمک» یاناشماسینین اساس فوکوسو بوتون دونیادا وطنداشلارین سیاسی حقوقلارینی گئنیشلندیرمک دئییل، دموکراسیلرین اؤزلرینی داها قطعیتله قوروماسینا یؤنهلیب.
غربین روسیهیه قارشی داها سرت ستراتژیسی دموکراسی استراتژیسی ایله عینی اولماقدان اوزاقدیر. دموکراسییه قارشی-اتوکراسی چرچیوهسی، دموکراسینی دستکلهمک اوچون ایدئولوژی عؤهدهلیکدن ایرلی گلمهین، روسیهنین مینئرال(معدنی) یاناجاقلاریندان آسیلیلیغا سون قویماق و یا آوروپانین تهلوکهسیزلیک خرجلرینی آرتیرماق سعیلری کیمی استراتژی سیاستلر اوچون سفربرائدیجی بیر حئکایه کیمی فورمالاشیر. بوتون «دموکراسینی مودافیعه ائتمک» تئرمینولوگییاسی سون درجه گئنیش یاییلیر و اؤز ماراقلارینی مودافیعه ائدن غرب دؤولتلری ایله باغلی ایستهنیلن سیاسته تطبیق ائدیلیر.
بو جور گئنیش ریتوریک چرچیوه واجیب اولسا دا، ژئواستراتژی و دموکراسی آراسیندا داها توتارلی بیر بیرلشمه غرب دؤولتلریندن خصوصیله دموکراتیک نورمالاری دستکلهمک اوچون دیپلوماتیک سعیلرینی و رئسورسلارینی اهمیتلی درجهده آرتیرماغی طلب ائدهجکدیر. اتوکراتیک اؤلکهلرده دموکراتلاری دستکلهمک ضرورتی اتوکراتیک حکومتلره قارشی ژئوسیاسی رقابتله عینی شئی دئییل.
عملیات سوییهسینده دموکراسیه دستهیین آرتیریلماسی و بعضی یئنی دموکراسی فوندلاری اوزره داها گئنیش کووردیناسییانین علامتلری گؤرونور. مثلاً، آمئریکا بیرلشمیش دؤولتلری 320 میلیون دلار یئنی مالییه وسایطی ایله آوروپا دموکراتیک دایانیقلیلیق تشببوثونه سؤز وئریب. بونونلا بئله، هلهلیک غرب دموکراسیلری اوزونموددتلی پئرسپئکتیوده دموکراسی استراتژیلرینی و مالییه وسایطلرینی اهمیتلی درجهده آرتیرماغا سؤز وئرمهییبلر. بیر چوخ لیدئرین ایندی ایدّعا ائتدیگی کیمی، «دموکراسی تهلوکهسیزلیکدیر»سه، مودافیعه خرجلرینین هر آرتیمینین دموکراسینین مالیهلشدیریلمهسینین آرتماسی ایله اویغونلاشاجاغینی گؤزلهمک اولار. بونونلا بئله، آوروپا دموکراسیلری و ژاپن مودافیعه خرجلرینی سرعتله آرتیرسالار دا، هله ده دموکراسییه دستهیینی آرتیرماییبلار. مثلاً، آلمان مودافیعهیه علاوه 100 میلیارد یورو خرجلهمک اوچون دؤورو دییشن بیر عؤهدهلیک گؤتوروب، لاکین او، دموکراسی خرجلرینی اوخشار شکیلده آرتیرماغا حاضیر دئییل. دوغرودان دا، مودافیعه خرجلرینین آرتماسی وسایطلری دموکراسی و اینسان حاقلاری بودجهلریندن یاییندیرا بیلر.
غرب دموکراسیلرینین دموکراسییه دستک خرجلری هله ده مودافیعه بودجهلرینین جزئی بیر حیصهسیدیر و اوکراینداکی موحاریبه نتیجهسینده بوشلوق داها دا گئنیشلهنهجک. اوستهلیک، موناقیشهده هومانیتار دستهیه خرجلهنن وسایط و ارزاق تهلوکهسیزلیگی ایله باغلی فؤوقالعاده وضعیتین قارشیسینین آلینماسی سعیلری، چوخ گومان کی، دموکراسییه یاردیم دا داخیل اولماقلا، دیگر بودجهلردن وسایط چکهجک.
بنزر مولاحظهلر غربدن کناردا اولان دموکراسیلرده دا اؤزونو گؤستریر. موذاکیرهلرین چوخو غیرغرب دموکراسیلرینین بینالخالق دموکراسی دستهیینه وئردیکلری تؤحفهلره دایر داها گئنیش سوال اطرافیندا دئییل، روسیهنین ایشغالینا قارشی گوجله چیخیش ائدیب-ائتمهمهلری باخیمیندان قورولوب. عینی زاماندا، غیرغرب دموکراسیلری آراسیندا دموکراسییه دستک ایکینجی درجهلی اولاراق قالیر. اونلارین بیر چوخو غربین ایکیلی ایستانداردلارینا ایشاره ائدهرک، دموکراتیک کووردیناسییا حاقیندا دانیشماغا رئاکسییا وئررکن، ایستراتژیک شخصی ماراق ائلئمئنتی کیمی دموکراتیک دستهیه اؤز تؤحفهلرینی آرتیرماقدا دا نیسبتا احتیاطلی داورانیرلار.
ژئواستراتژی-دموکراسی قوووشماسی سئناریسینین اوستونلوک تشکیل ائتمهسی اوچون اوکراینداکی دموکراتیک گوجلرین حرکتلری باشقا یئرلردهکی سیاستلرینده حقیقتا سیستئملی دییشیکلیگی موژدهلهمهلیدیر. غرب دؤولتلری اوکراینا، سیلاح-سورسات دا داخیل اولماقلا وسایطلر کؤچورورلر و عینی زاماندا اوزونموددتلی پئرسپئکتیوده ده علاوه دستک وعد ائدیرلر. لاکین موحاریبه تکمیللشمیش دموکراسی دستهیینه دوغرو بؤیوک بیر یئنی تئندئنسییا(گرایش)نین خبرچیسی دئییل، بیردفعهلیک سعی ده اولا بیلر. بو، بوتون دونیادا داها آز دراماتیک دموکراتیکلشمهنین دینامیکاسیندان چوخ فرقلیدیر، بئله کی، موحاریبه بیر اتوکراسینین حربی ایشغالی اولماسی باخیمیندان اؤزونهمخصوصدور. پروسئسدهکی بو جور آشاغی سوییهلی دینامیکا غرب سیاستیندهکی داها آشاغی سوییهلی دقتی جلب ائتمک ده داوام ائدجک.
عمومیلیکده، دموکراتیک اؤلکهلر هله ده اؤزلرینین بؤیوک میقیاسلی ژئوسیاستلری ایله دموکراسییه دستک حاقیندا ایکینجی درجهلی قرارلاری آراسیندا داها گوجلو و بیر-بیرینی گوجلندیرن علاقهلر قورماییبلار – مثلاً، دموکراتیک فعالیتین نئجه مالییهلشدیریلدیگی، هانسی دییشیکلیک آگئنتلرینین ان یاخشی شکیلده دستکلندیگی و هارادا و شرطیلیک نه واخت اویغوندور. دئمک اولار کی، بوتون غرب دؤولتلرینده بینالخالق سیستئمده دموکراسیلر و اتوکراسیلر آراسینداکی علاقهیه دایر بیاناتلار اونلارین دموکراسییه دستک پراکتیکاسیندان کسکین شکیلده آیریلمیش وضعیتده قالیر.
روسیهنین اوکراینا تجاووزو بو ایکی سوییه آراسینداکی علاقهنی دییشهجک و بینالخالق سیستئمده دموکراسی ایله باغلی مسئلهلرین ژئوسیاسی و عملیات سوییهلری آراسیندا داها سیخ علاقه یاراتماق یولوندا ایرلیلهیهجک. پراقماتیک اتفاقلار ضروری اولا بیلر، لاکین اونلار داها سیخ دموکراتیک تشببوثلر شبکهسی داخیلینده یئرلشدیریلمهلیدیر. دموکراتیک دؤولتلرین ایجماعی اوچون سیاستین دقت مرکزینین مجرد و گئنیش دموکراسی-اتوکراسی ایکیلیسینه دئییل، دموکراسی گوندهلیگینین عملیات سوییهسینده معنالی دییشیکلییه تأثیر گؤسترمهیه یؤنلدیلمهسینه صرف اولونماسی داها مقصده اویغون اولاردی.
بو مقاله کارنگی آوروپا و دموکراسی نامینه آوروپا طرفداشلیغی طرفیدن حیاتا کئچیریلن آوروپا دموکراسی
مرکزی تشببوثونون بیر حیصهسیدیر.
بو سند آوروپا اتفاقینین مالییه یاردیمی ایله حاضیرلانیب. بورادا ایفاده اولونان فیکیرلر یالنیز مؤلفلرین مسولیتیدیر و هئچ بیر حالدا آوروپا اتفاقینین رسمی رایینی عکس ائتدیره بیلمز.
مقالهنین اینگیلیسجهسی: لینک