قالاسی دئییلم سیزین بو یورددا
یولومو گؤزله‌ییر گؤزل وطنیم.
ائلیمین آغرییان یاراسییام من
قلبیمی تبریزده باسدیرین منیم.
حسین محمدزاده صدیق شهریورین ۳-ده تبریزین وادی رحمت مزارلیغی‌نین صنعتکارلار بؤلمه‌سینده دفن ائدیلدی. یوزلرجه اینسانین ایشتیراکی ایله گئرچکله‌شن دفن مراسیمینده پروفسور صدیقین خاطره‌سی عزیزله‌نیب، اونون دیرلی چالیشمالاری میننتله یاد ائدیلیب.
پروفسور صدیق تک باشینا بیر آکادئمی قدر فعالیت ائدیب. اونون چالیشمالاری یالنیز بیر ساحه‌ده دئییل، موختلیف ایختیصاص‌لاردا اهمیته لاییق اثرلرین اورتایا چیخماسینا سبب اولوب. او هم ده کئچمیش نسیل کیمی تانینان یازیچی‌لار سیاهیسی‌نین سون یادیگاری ایدی.
«آذربایجان» و «آیریلیق» ماهنی‌لاری ایله سون یولجولوغا اوغورلانان یازیچی تبریزده توپراغا تاپشیریلماسینی وصیت ائدیب. دفن مراسیمینده ایشتیراک ائد‌نلر «آذربایجان سنین باشین ساغ اولسون، بؤیوک اوستاد یولون داواملی اولسون» شعارینی سسلندیریبلر.
حسین محمدزاده صدیق بیر موصاحیبه‌سینده ائلینین اونو یاخشی قارشیلادیغینا سئویندیگینی، بیر داها دونیایا گلرسه یئنه عینی چالیشمالارلا مشغول اولاجاغینی دئمیشدی. او یورولمایان تدقیقاتچی کیمی آذربایجان تورکلویونون آیاقدا قالماسی، آسیمیلاسیون سیاستی قارشیسیندا دیک دورا بیلمه‌سی یولوندا بؤیوک امه‌یی کئچیب. صدیق ۷۷ ایللیک حیاتیندا نه‌اینکی اؤز ائلینین، باشقا تورک جمعیت‌لرینین ده حؤرمتینی قازانا بیلیب.
تبریزدن تبریزه؛ ۷۷ ایللیک عؤمور حئکایه‌سی
حسین محمدزاده صدیق 1324-جو ایلین تیر آیی‌نین 15-ده تبریزین سیرخاب محله‌سینده دونیایا گؤز آچیب. مکتبین بیرینجی ایلینی آتاسی‌نین خدآفرین شهرینده‌کی ایشی اوچون اوردا کئچیریر. ایکینجی ایلدن تبریزه قاییدان بالاجا حسین اورتا مکتبینی بیتیره‌نه‌دک تبریزده تحصیلینی داوام ائتدیریب.
آتاسی‌نین ایسته‌یی ایله ایلک تحصیل ایل‌لرینی بیتیردیکدن سونرا یای‌لاری تبریزین جامع مسجیدینده دینی درس‌لر آلماغا باشلاییر و بو تحصیل اورتا مکتبی بیتیره‌نه‌دک داوام ائدیب. صدیق اورتا مکتبینی تبریزین لقمان مکتبینده بیتیریب. بو ایل‌لرده اونون ادبیاتا و شعره ماراغی داها دا آرتیب، ایلک شعرلرینی فارسجادا دئییب.
لقمان مکتبی‌نین یانیندا یئرله‌شن تربیت کیتابخاناسی اوخوماق هوسلیسی اولان صدیق اوچون اهمیتللی ایمکان‌لار یارادیب. اؤزو هر گون ساعات‌لارجا همین کیتابخانادا اوخوماقلا مشغول اولدوغونو دئییردی.
«دانشسرای مقدماتی»-ده تحصیلینی بیتیردیکدن سونرا معلم کیمی آذربایجان کندلرینده درس دئمه‌یه باشلاییب. معلملیکله پارالئل اولاراق تبریز اونیوئرسیته‌سینه داخیل اولوب و فارس دیلی و ادبیاتی ایختیصاصیندا تحصیله باشلاییب.
حسین محمدزاده صدیق اؤز آنا دیلی اولان تورکجه‌یه دقت یئتیرمه‌یه باشلاییب. کیتابخانادا چالیشان موللا، صدیقین اؤز آنا دیلینه اولان ماراغینی گؤرور و «ادبیات مجموعه‌سی» آدلی کیتابی اونا وئریر. بو کیتاب هله سووئت دؤوروندن قاباق «عبدالله شایق» آدلی بیر شخصین الی ایله باکیدا چاپ ائدیلیبمیش. دوغما آنا دیلی‌نین شیرینلیگینی ایلک دفعه دادان صدیق داها سونرا تورکجه کیتاب اوخوماغینی فریدون کؤچرلی‌نین «بالالارا هدییه» آدلی کیتابی ایله داوام ائتدیریر.
بو کیتاب‌لاردان سونرا گنج صدیق آز زامان عرضینده تربیت کیتابخاناسیندا اولان میرزه جلیل محمدقولوزاده و میرزه فتحعلی آخوندزاده‌نین اثرلری کیمی تورکجه اثرلری اوخوماغا باشلاییب. بونونلا دا سونرالار بؤیوک اوستاد لقبی آلاجاق اولان گنج صدیق آنا دیلی اولان تورکجه حاقیندا داها چوخ اوخوماق عشقینی، آسیمیلاسیون سیاستی قارشیسیندا اونو قوروماق وظیفه‌سینی عؤمرونون سونونادک داوام ائتدیره‌جکدی.
داها سونرا «هنر و ایجتماع» آدلی تورکجه-فارسجا ژورنالی تبریزده چاپ ائتدیریب. لاکین ۷ سایی بوراخدیقدان سونرا ژورنالین نشرینه قاداغا قویولوب و اؤزو ده حبس ائدیلب. حبسدن آزاد اولدوقدان سونرا اردبیل شهرینده معلملیک ائتدیگینده فولکلور توپلاماغا باشلاییب. بو ایسه یئنیدن ساواکین موداخیله‌سینه سبب اولوب. صدیق یئنیدن حبس ائدیلیب. ۴۱ گونلوک ایشگنجه‌دن سونرا ۶ آیلیق حبس و ۵ ایللیک دؤولت ایشیندن اوزاقلاشما جزاسینا محکوم ائدیلیب.
حبسدن سونرا تهرانا کؤچمه‌لی اولوب. تهراندا اؤز یازیچیلیق و نیشریاتچیلیق فعالیت‌لرینی داوام ائتدیریب. داها سونرا ایستانبول اونیوئرسیته‌سینده اسکی تورک دیلچیلیگی ایختیصاصی اوزره یوکسک لیسانس، سونرا ایسه تورک، فارس و عرب دیل‌لری آراسیندا موقاییسه‌لی ادبیات ایختیصاصی اوزره دوکتورلوق درجه‌سینی آلیب.
یازیب یاراتدیقلاری سایه‌سینده نه‌اینکی گونئیده، باشقا اؤلکه‌لرده ده بیر تورکولوق کیمی تانینیب، خاریجی اونیوئرسیته‌لردن امکداشلیق تکلیف‌لری آلیب. لاکین اؤلکه‌یه قاییتماغی داها اؤنملی حساب ائدیب، عؤمرونون سونونادک ایراندا یاشاییب.
حسین محمدزاده صدیق بیرینجیلیک قازانان چوخ سایدا کیتاب نشر ائدیب. عینی حالدا او ایرانین موختلیف اونیوئرسیته‌لرینده تورک دیلی اوستادی اولاراق خیدمته آلینیب. سون وصیتی ایسه مزاری‌نین تبریزده اولماسی ایدی. پروفسور صدیقین مزاری وادی رحمت قبیریستانلیغی‌نین صنعتکارلار بؤلمه‌سینده یئر آلیب.
«تیکدیم کی ایزیم قالا»؛ فعالیت‌لری و اثرلری
حسین محمدزاده صدیق تربیت کیتابخاناسیندا بیر باشقا شخصله ده تانیش اولور. عبدالصمد امیرشقاقی آدلی یاشلی بیر کیشی گنج صدیقی «دیوان لغات التورک» کیتابی ایله تانیش ائدیر. او هر گون گنج صدیقله بیر صفحه بو کیتابدان اوخویور. تربیت کیتابخاناسیندا اوچ جیلدلیک «دیوان لغات التورک» کیتابی‌نین بیر جیلدینی عبدالصمد امیرشقاقی ایله بیتیرن صدیق داها سونرا قالان ایکی جیلدی ده اؤزو اوخویور.
۱۳۵۷-جی ایل اینقیلابیندان سونرا صدیق بو کیتابی عربجه‌دن فارسجایا ترجومه ائتمک قراری آلیر. عینی حالدا اوغلو ستارخانلا بیرلیکده کیتابدا ایسته‌نیلن سؤزو داها راحت تاپماق اوچون بیر «دیزین» حاضیرلاییر. نهایتده دیوان لغات التورک فارسجایا ترجومه ائدیلیر. بونونلا او داها اوّل‌لر سهولر و تحقیرلرله دولو اولان دیگر ترجومه وئرسییاسی‌نین اوستونه قلم چکه‌رک ایراندا تورکلویون یاشادیغینی گؤستریر.
دیوان لغات التورک کیتابی‌نین ترجومه‌سی صدیقین ان مشهور ایش‌لریندن بیریدیر. صدیق داها سونرا اسکی تورک ائپیگراف‌لار (سنگ نوشته) حاقیندا دا آراشدیرمالار آپاریب. کولتیگین، بیلگه خاقان و تونیوکوک عابیده‌لرینی فارسجایا ترجومه ائدیب.
چوخ یؤنلو بو عالیم هم ده شاعر ایدی. دوزگون تخلوصو ایله شعر یازان صدیق، اؤز شعرلری ایله بیرلیکده فضولی و نسیمی کیمی قدیم شاعرلرین تورکجه و فارسجا شعرلرینی ده توپلاییب چاپ ائدیبدیر.
حسین محمدزاده صدیق ۱۳۵۷اینقیلابی عرفه‌سینده بیر نئچه تورکجه-فارسجا ژورنال دا چاپ ائتدیریب. بونلاردان یولداش، اینقیلاب یولوندا و آزادلیق کیمی ژورنال‌لاری نومونه کیمی گؤسترمک اولار.
یورولماز تدقیقاتچیدان ۳۰۰ حدودلاریندا کیتاب آذربایجانا ارمغان ائدیلیب. عینی حالدا چوخ سایدا ژورنال ایله امکداشلیق ائدیب. اونون موختلیف مؤوضوع‌لاردا یازدیغی مقاله‌لرین سایی مینی آشیر. موختلیف کنگره‌لرده ایشتیراک ائدیب و تورک دونیاسی‌نین تانینان سیمالاریندان بیرینه چئوریلیب. بونلاردان تاشکندده کئچیریلن امیر علیشیر نوایی کنگره‌سی، ایستانبولدا ایپک یولو کنگره‌سی، باکیدا آذربایجان یازیچی‌لار کنگره‌سی، تبریزده نظامی کنگره‌سی و سایره نومونه کیمی گؤسترمک اولار.
پروفسور صدیق امیر علیشیر نوایی کنگره‌سینده دانیشیغی و اونون تانیتماسی یولوندا فعالیت‌لری اوچون اؤزبکیستان دؤولتی طرفیندن دوستلوق نیشانینا لاییق گؤرولوب. شرقی آذربایجانین وکیل‌لر بیرلیگی طرفیندن ایسه عالی خیدمت میدالینا لاییق گؤرولوب. لاکین او باریش‌سسی سایتینا وئردیگی موصاحیبه‌سینده دئییر کی ان بؤیوک فخری ائلینین اونو یاخشی قارشیلاماسی اولوب.
