ایجتیماعی حیاتدا گؤرکملی قادین‌لار
۱۹-جو عصرین اوّل‌لرینده آمئریکادا قادین‌لار عاید اولدوقلاری قروپ‌لارا گؤره فرقلی حیات تجروبه‌لری یاشادیلار. ۱۸۰۰-جو ایل‌لرین اوّل‌لرینده دومینانت ایدئولوژی «جمهوریت‌چی آنالیق»(آمئریکادا قادین‌لارا جومهوریت دَیَرلرینی گله‌جک نسیل‌لره چاتدیرماق وظیفه‌سی تانیان بیر ایدئولوژی-اتک‌یازی) اولاراق آدلانیردی: اورتا و یوخاری صینیف آغ‌دریلی قادین‌لاردان گنج‌لری یئنی اؤلکه‌نین یاخشی وطنداش‌لاری اولمالاری اوچون یئتیشدیرمه‌لری گؤزله‌نیلیردی.
او دؤورده ایجتیماعی جینسیت رول‌لاری ایله باغلی دیگر دومینانت ایدئولوژی آیری ساحه‌‌‌لر ( آیری آلان‌لارSeparate sphera)ایدئولوژیسی ایدی: قادین‌لار ائو ایچی ساحه‌‌‌سینده (ائو و اوشاقلارین تربیه‌‌سی)، کیشی‌لر ایسه ایجتیماعی ساحه‌‌‌ده (بیزنئس، تیجارت، حؤکومت) ایشله‌مه‌لی ایدیلر.
بو ایدئولوژییه، اگر داواملی شکیلده رعایت ائدیلسیدی، قادین‌لارین ایجتیماعی ساحه‌‌‌نین بیر حیصّه‌‌‌سی اولمادیغی معناسینا گتیریب چیخاراردی. آنجاق قادین‌لارین ایجتیماعی حیاتدا ایشتیراکی‌نین موختلیف یول‌لاری وار ایدی. مقدس کیتابین(اینجیلده) گؤستریش‌لری چوخلو قادین‌لارین توپلوم قارشیسیندا چیخیش ائتمه‌لرینین قارشیسینی آلیردی، لاکین بعضی قادین‌لار هر حالدا توپلوم قارشیسیندا ناطیق اولدولار.
۱۹-جو عصرین بیرینجی یاریسی‌نین سونو قادین حوقوق‌لارینا دایر بیر نئچه قادین حاق‌لاری کنوانسیونو ایله یاددا قالدی: ۱۸۴۸-جی ایل و آردیجا ۱۸۵۰-جی ایلده. ۱۸۴۸-جی ایلده‌کی دویغولار بَیاننامه‌سی او واختا قدر ایجتیماعی حیاتدا قادین‌لارا قویولان محدودیت‌لری آیدین شکیلده تصویر ائدیر.
آزلیق قادین‌لار
کؤله اولان آفریقا اصیللی قادین‌لارین عادتاً ایجتیماعی حیاتی یوخ ایدی. اونلار شخصی مولک ساییلیردیلار و قانونا گؤره صاحیب‌لری طرفیندن ساتیلا بیلر و یا جزا اولمادان اونلارا تجاووز ائدیله بیلردی. بعضی‌لری ایجتماعیّته گؤرونسه ده چوخ آزی ایجتیماعی حیاتدا ایشتیراک ائدیردی. بیر چوخلاری‌نین حتی صاحیب‌لری‌نین سندلرینده آدلاری دا یوخ ایدی. بیر نئچه نفر موعیظه‌‌چی، معلیم و یازیچی کیمی ایجتیماعی ساحه‌‌‌ده ایشتیراک ائتدی.
توماس جفرسونون کؤله‌سی اولان سالی همینگز، دئمک اولار کی خانیمی نین اؤگئی باجیسی ایدی. او، هم ده اکثر عالیم‌لرین جفرسونون آتاسی اولدوغونون قبول ائتدیگی اوشاقلارین آناسی ایدی. همینگز، جفرسونون بیر سیاسی دوشمنی‌نین ایجتیماعی قالماقال یاراتماق جهدی‌نین بیر حیصّه‌‌‌سی کیمی گونده‌مه گلدی. جفرسون و همینگز اؤزلری بو علاقه‌‌‌نی هئچ واخت آچیق شکیلده اعتراف ائتمه‌دیلر و همینگز، کیملیگی‌نین باشقالاری طرفیندن ایستیفاده ائدیلمه‌سیندن باشقا ایجتیماعی حیاتدا ایشتیراک ائتمه‌دی.
۱۸۲۷-جی ایلده نیویورک قانونو طرفیندن آزاد ائدیلمیش سوجرنر تروث سیاحت ائدن بیر موعیظه‌‌چی ایدی. او ۱۹-جو عصرین بیرینجی یاریسی‌نین سون‌لاریندا سیار ناطیق کیمی تانیندی و حتی عصرین بیرینجی یاریسیندان سونرا قادین‌لارین سئچکی حوقوقو حاقیندا دانیشدی. هریت تابمن اؤزونو و باشقالارینی آزاد ائتمک اوچون ایلک سیاحتینه ۱۸۴۹-جو ایلده چیخدی.
مکتب‌لر تکجه جینسییتینه گؤره دئییل، هم ده عیرقه گؤره آیریلیردی. همین مکتب‌لرده بعضی آفروآمئریکالی(آفریقالی- آمئریکالی) قادین‌لار معلیم اولدولار. مثلا، فرانسیس هارپر ۱۸۴۰-جی ایل‌لرده معلیم اولوب و ۱۸۴۵-جی ایلده بیر شعر کیتابی دا نشر ائتدی. شمال ایالت‌لرینده‌کی آزاد قارا توپلولوق‌لاردا آفروآمئریکالی قادین‌لار معلیم، یازیچی و اوز کیلسه‌لردینده فعال اولا بیلدیلر.
بوستونون آزاد قارا توپلولوغونون بیر حیصّه‌‌‌سی اولان ماریا استوارت، ۱۸۳۰-جو ایل‌لرده چیخیشچی (ناطیق) کیمی فعاللاشدی. باخمایاراق کی او، ایجتیماعی رولوندان تقاعده (بازنشست) چیخمازدان اوّل یالنیز ایکی آچیق کونفرانس وئردی. فیلادئلفییادا سارا ماپس داگلاس تکجه طلبه‌‌‌لره درس دئمکله قالمادی، او هم ده اؤزونو تکمیللشدیرمه‌یه یؤنلمیش آفروآمئریکالی قادین‌لار اوچون قادین ادبی جمعيّتینی قوردو.
یئرلی آمئریکالی قادین‌لارین اؤز ملّت‌لری اوچون قرارلارین قبولوندا بؤیوک رولولاری وار ایدی. آنجاق بو وضعيّت، تاریخ یازان دومینانت آغ ایدئولوژییه اویغون گلمه‌دیگی اوچون بو قادین‌لارین اکثريّتی دقتدن کناردا قالدی. ساکاگاویا، بؤیوک بیر کشفيّات لاییحه‌‌سی اوچون رهبرلیک ائتدیگی اوچون تانینیر. اونون دیل باجاریق‌لاری کشفییاتین اوغور قازانماسی اوچون واجیب ایدی.
آغ قادین یازیچی‌لار
یازیچیلیق قادین‌لارین اوزرینه گؤتوردویو ایجتیماعی حیاتین ساحه‌‌‌لریندن بیری ایدی. بعضاً (اینگیلستانداکی برونته باجی‌لاریندا اولدوغو کیمی) کیشی تخلصو ایله، بعضاً ده غیرمعين تخلص‌لرله یازیردیلار.
بونونلا بئله، مارگارت فولر اؤز آدی ایله یازماقلا قالماییب، هم ده ۱۸۵۰-جی ایلده واختسیز اؤلوموندن اوّل «اون دوققوزونجو عصرده قادین» آدلی کیتابینی نشر ائتدیریب. او، همچینین قادین‌لار آراسیندا «اوزونو انکشاف ائتدیرمه(کیشیسل گلیشیم)» آدلی مشهور صؤحبت‌لره ائو صاحبلیگی ائتمیشدی. الیزابت پالمر پیبادی ترانسئندئنتالیست(تعالی‌گرایی) جمعیتی‌نین سئویملی توپلاشما یئری اولان کیتاب ماغازاسینی ایداره ائدیردی.
قادین تحصیلی
«جمهوریت‌چی آنالیق»-ین مقصدلرینه چاتماق اوچون بعضی قادین‌لار، گله‌جه‌یین ایجتیماعی وطنداش‌لاری اولاراق اوغول‌لارینا و سونراکی نسلین گله‌جک تربیه‌‌چی‌لری(آنالاری) اولاراق قیزلارینا داها یاخشی معلیم اولا بیلمک اوچون عالی تحصیل آلماق ایمکانی قازاندیلار. بو قادین‌لار تکجه معلیم دئییل، عینی زاماندا مکتب‌لرین قوروجولاری ایدیلر. کاترین بیچر و ماری لیون گؤرکملی قادین پئداقوق‌لارداندیر. ۱۸۵۰-جی ایلده ایلک آفروآمئریکالی قادین اونیوئرسیته‌نی بیتیردی.
الیزابت بلکول-ین ۱۸۴۹-جو ایلده آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینده ایلک قادین حکیم(دکتر) کیمی ماذون (فارغ التحصیل)اولماسی، عصرین بیرینجی یاریسینی بیتیرن و ایکینجی یاریسینی باشلاندیران ديَیشیمی گؤستریردی. بو دوورده قادین‌لار اوچون یاواش یاواش یئنی ایمکان‌لاری دا یارانماغا باشلانمیشدی.
سوسیال اصلاحاتچی قادین‌لار
لوکرشیا مات، سارا گریمک، آنجلینا گریمک، لیدیا ماریا تشایلد، ماری لیوئرمور، الیزابت کدی استانتون و باشقالاری شمالی آمئریکادا ۱۹-جو عصرده قارادریلی فعال‌لار حرکاتیندا ایشتیراک ائدیردیلر.
قادین‌لارین ایکینجی یئره قویولمالاری و بعضاً خالقا خیطاباً دانیشماق حوقوقوندان محروم ائدیلمه‌لری و یا (تکجه) باشقا قادین‌لارلا دانیشماقلا محدودلاشمالاری تجروبه‌لری، اونلارین «آیری ساحه‌‌‌لر» ایدئولوژیک رولوندان آزاد اولماق اوچون فعالیّت گؤسترمه‌لرینه کؤمک ائتدی.
ایش یئرینده قادین‌لار
افسانه‌لره گوره بئتسی راس ایلک آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری بایراغینی یاراتمیش کی بو موباحیثه لی دیر،آمما او ۱۸-جی عصرین سونوندا پئشه‌کار بیر بایراقچی (بایراق تیکن) ایدی. اوچ ائولیلیگی بویونجا تیکیشچی و ایش قادینی کیمی فعالیّتینی داوام ائتدیریب. بیر چوخ باشقا قادین دا حیات یولداشلاری و یا آتالاری ایله بیرلیکده، خوصوصیله دول قالیبسا تک‌باشینا موختلیف ایش‌لرده ایشله‌ییردیلر.
تیکیش ماشینی ۱۸۳۰-جو ایل‌لرده کارخانالاردا ایشله‌دیلمه‌یه باشالدی. بوندان اوّل تیکیش‌لرین اکثريّتی ائوده و یا کیچیک موسسه‌‌لرده ال ایله تیکیلیردی. توخوجولوق و تیکیش ماشین‌لارین ایشله‌دیلمه‌سی ایله بیرلیکده، خوصوصیله اکینچی عایله‌‌‌لرده‌کی گنج قادین‌لار، ائو‌لیلیکدن اوّل بیر نئچه ایل ماساچوست-ده‌کی لوول میلز کیمی یئنی صنایع کارخانالاریندا ایشله‌مه‌یه باشلادیلار. لوول میلز همچینین بعضی گنج قادین‌لاری ادبی فعالیّت‌لره یؤنلتدی و بلکه ده آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینده ایلک قادین همکارلار اتفاقینی اوردا یاراندی.
یئنی استانداردلارین معين ائدیلمه‌سی
ساراه جوزف هیل حیات یولداشی وفات ائتدیکدن سونرا اؤزو و اوشاق‌لاری اوچون ایشه گئتمه‌لی اولدو. ۱۸۲۸-جی ایلده، سونرادان Godey’s Lady’s Magazine چئوریلن ژورنالین رئداکتورو اولدو. او، «قدیم و یا یئنی دونیادا قادین‌لار اوچون بیر قادین طرفیندن رئداکته ائدیلن ایلک ژورنال» کیمی تقدیم ائدیلدی.
غریبه‌دیر کی، بو ژورنال ائو ایچی ساحه‌‌‌سینده قادین ایدئالینی دستکله‌ین و قادین‌لارین ائو حیات‌لارینی نئجه قاباغا آپارمالی اولدوقلارینا دایر اورتا و یوخاری صینیف استانداردینین یارادیلماسینا کؤمک ائدن بیر ژورنال ایدی.
بو مقاله ۲۰۱۹-جو ایلین سنتیابر آیی‌نین ۱۱-ده جان جانسون لئویس طرفیندن “ThoughtCo” سایتیندا درج ائدیلمیشدیر و متن اتک‌یازی ترجمه قروپو طرفیندن آذربایجان تورکجه‌سینه ترجومه ائدیلمیشدیر.
