۷۰۰ ایل اؤنجه تبریزین غربینده، آجی‌چایین ساحلینده قازان خانین امری ایله شام قازان (شنب غازان) آدلانان عابیده تیکیلیب. بو عابیده‌نین یاخینلیغیندا ۱۲ باشقا عابیده‌نین ده تیکیلدیگی بیلینیر. ۱۲ عابیده ایله بیرلیکده بؤیوک بیر کوملئکسی تشکیل ائد‌ن بو عابیده‌لردن بو گون یالنیز شام قازان حامامی قالیب. حامامین دا قاجارلار دؤورونده یئنیدن برپا ائدیلدیگی بیلینیر. شام قازان کومپلئکسینین سون یادیگاری اولان بو حامام آجیناجاقلی وضعیتده‌دیر.
«آذرانجمن» سایتی‌نین وئردیگی معلوماتا اساساً حامامین آجیناجاقلی وضعیتی بو عابیده‌نین تاریخی عابیده‌لر لیستیندن چیخاریلماسینا سبب اولا بیلر. بو حامام قاجار سولاله‌سی‌نین سون ایل‌لرینده یئرلی اهالی‌نین یاردیمی و سرمایه‌سی ایله تیکیلیب. حاضیردا بو عابیده اوقاف ایدارچیلیگینده‌دیر لاکین اونون وضعیتی گون به گون پیسله‌شیر.
آذربایجاندا یئرله‌شن باشقا تاریخی عابیده‌لرین ده آجیناجاقلی وضعیت‌لری زامان-زامان گونده‌مه گلیر. داها اؤنجه تیکان‌تپه شهرینین یاخینلیغیندا یئرله‌شن سوغورلوق (تخت سلیمان) عابیده‌سینین ده عموم‌دونیا ارث‌لری لیستیندن چیخما تهلوکه‌سی گونده‌مه گلمیشدی.
آذربایجانلی فعال‌لار و یئرلی مئدیالار زامان-زامان آذربایجاندا اولان تاریخی عابیده‌لرین طبیعی و غیرطبیعی عامیل‌لرین تأثیری نتیجه‌سینده داغیلماسینا و سوروملو قوروم‌لارین بونا لاقئید یاناشماسینا اعتراض ائدیرلر. عمومیتله گوندمدن چکیلمه‌ین بو پروبلئم هله کی حلّینی تاپماییب.
شام قازان محله‌سی نییه اؤنملی‌دیر؟
تبریزین شام قازان محله‌سی اونون دیگر محله‌لرینین اولدوغو کیمی بؤیوک کئچمیشه مالیکدیر. بو محله کئچمیشده تبریزین یاخینلیغیندا یئرله‌شن شام کندی‌دیر. لاکین همین کند ائلخانلی‌لارین حؤکمدارلیغی دؤورونده بؤیویوب واجیب مرکزه چئوریلیب.
ایلک دفعه آرقون خانین دقت یئتیردیگی بو کند داها سونرا قازان خانین حاکمیتی دؤرونده دونیا شؤهرتلی مکانا چئوریلیب.
حاضیردا وار اولان شام قازان محله‌سی تبریزین بؤیومه‌سی نتیجه‌سینده شهره داخیل اولان شام قازان کومپلئکسینین قالینتی‌لارینین اوستونده تیکیلیب. لاکین بو گون او کومپلئکسین قالینتی‌لاری تام شکیلده محو ائدیلیب. کؤهنه محله‌دن قالان تک یادیگار ایسه اونون تاریخی حامامی‌دیر.
شام قازان کومپلئکسی ائلخانلی حؤکمداری قازان خانین امری ایله تیکیلیب. او مرکزی عیمارتی‌نین یاخیلیغیدا ۱۲ باشقا عابیده ده تیکدیره‌رک بؤیوک بیر کومپلئکس یارادیب. بو عابیده‌لر مسجید، رصدخانا، خانگاه، حامام، دارالسیاده، دارالشفا، بیت الکتب کیمی عابیده‌لردن عبارت ایدی. کومپلئکسین مرکزینده ایسه ۱۳۵ متر هوندورلویونده بیر گونبذ یئرلشیردی. «قبه عالی» آدلانان بو گونبذ بیر زامان‌لار مرو شهرینده یئرله‌شن سلطان سنجر گونبذیندن ده هوندور اولاراق ایسلام دونیاسی‌نین ان اوجا تیکیلیسی حساب ائدیلیردی. ۱۳۰۴-جو ایل (ه.۷۰۳) قازان خان اؤلدوکدن سونرا بو کومپلئکسده دفن ائدیلیب.
فضل‌الله همدانی‌نین «تاریخ مبارک غازانی» کیتابیندا یازدیقلارینا اساساً بو کومپلئکس هم ده بیر تحصیل مرکزی ایدی. عینی حالدا ابن بطوطه ایسه بورادا مدرسه و زاویه‌لرین اولدوغونو دئییر. قازانییه آدلانان بو کومپلئکسده دونیوی و دینی علم‌لرین تدریس ائدیلدیگی بیلینیر.
بو کومپلئکس طبیعی عامیل‌لر و ساواش‌لار نتیجه‌سینده داغیدیلیب. گونوموزه قدر قالان قالینتی‌لار دا سوروملو قوروم‌لارین لاقئید یاناشمالاری نتیجه‌سینده آجیناجاقلی وضعیته دوشوب. حاضیردا شام قازان محله‌سینین عظمتلی کئچمیشیندن یادیگار قالان تاریخی حامام دا پیس وضعیتده‌دیر.
تبریزین باشقا تاریخی عابیده‌لری
تبریز شهری پارلاق کئچمیشی ایله تانینیر. فرقلی عابیده‌لر، بازارلار، قالالار، مسجیدلر وس. اونون کئچمیش زامان‌لارداکی اؤنملی مؤوقعینی گؤستریر. اونون بازاری دونیانین ان زنگین بازارلاریندان اولموش غرب سیاح‌لارینین دقتی‌نی جلب ائتمیشدیر. ۱۳۲۱-جی ایلده ایتالیالی سیاح اودریک تبریز حاقیندا بئله یازیب: «تبریز شاهانه شهردیر. تیجارت باخیمیندان دونیادا تبریزدن یاخشی شهر یوخدور.» تبریز عینی حالدا باغ‌لاری ایله ده تانینیردی. عثمانلی قوشونو ایله تبریزه گلن کاتیب چلبی تبریزی باغ‌لار اورتاسیندا بیر شهر کیمی گؤروب و اونو ایستانبولا اوخشاتمیشدی.
قازان خانین پایتخت سئچدیگی شهر قدر اولماسا دا، تبریز قاجار سولاله‌سی‌نین سونونادک اؤز اهمیتلی مؤوقعینی ساخلامیشدیر. لاکین پهلوی‌لر دؤوروندن باشالایاراق تبریزین ضعیفله‌مه‌سی دؤورو باشلاییب. پهلوی حاکمیتی مقصدیؤنلو شکیلده قاجار دؤوروندن قالما تاریخی عابیده‌لرین بیر چوخونو محو ائدیب.
بو تک تبریزده دئییل، آذربایجانین باشقا یئرلرینده ده بئله اولوب. پهلوی شاهی ریضا شاه اؤز حیات یولداشی تاج‌الملکه قاجار دؤرونو خاطیرلادان بوتون عابیده‌لر محو اولونمالیدیر دئییب. او دؤورون باشلاماسی ایله کؤهنه تبریز یئنی تبریزدن آیریلیب.
