ساپقینلیق(انحراف) و سوچو(جرم) آراشدیران سوسیولوقلار کولتورل(فرهنگی) نورملاری(هنجارلاری)، اونلارین زامانلا نئجه ديَیشدیگینی، نئجه تطبیق ائدیلدیگینی و نورم‌لار پوزولدوقدا فردلرین و توپلوملارین(جامعه‌لرین) باشینا نه گلدیگینی آراشدیریرلار. ساپقینلیق و سوسیال نورم‌لار، توپلوم‌لار، توپلولوق(Community, اجتماع) و زامانا گؤره ديَیشیر و چوخ واخت سوسیولوقلار بو فرق‌لرین نییه یارانماسی و بو ساحه‌لرده یاشایان فردلره و قروپ‌لارا نئجه تأثیر ائتمه‌سی ایله ماراقلانیرلار.
اؤتری باخیش
سوسیولوقلار ساپقینلیق و سوچو گؤزله‌نیلن قایدا و نورم‌لارین پوزولماسی کیمی تانینان داورانیش اولاراق تعریف ائدیرلر. بونونلا بئله، بو مسئله ساده‌جه اویمامازلیق مسئله‌سی دئییل؛ ساپقینلیق ایجتیماعی گؤزلنتی‌لردن اؤنملی درجه‌‌‌ده فاصیله‌لی داورانیشدیر. ساپقینلیغا سوسیولوژیک یاناشمادا بیر اینجه‌لیک وار کی، اونو عینی داورانیشا متعاریف و عنعنه‌وی آنلاییشلا باخماغی فرقلندیریر. سوسیولوقلار تکجه فردی داورانیشی دئییل، سوسیال کونتئکستی ده وورغولاییرلار. یعنی، ساپقینلیق غیرعادی فردی حرکت‌لر کیمی دئییل، قروپ سوره‌جی(روند)، تعریف‌لر و موحاکیمه‌‌لر(قضاوت‌لر) باخیمیندان باخیلیر. سوسیولوقلار هم ده آنلاییرلار کی، بوتون داورانیش‌لار بوتون قروپ‌لار طرفیندن عینی شکیلده قیمتلندیریلمیر. بیر قروپ اوچون ساپقینلیق اولان باشقا قروپا ساپقینلیق ساییلمایا بیلر. بوندان باشقا، سوسیولوقلار قبول ائدیرلر کی، اوتوروشموش قایدالار و نورم‌لار تکجه اخلاقی جهتدن قرارلاشدیریلان و یا فرد طرفیندن تطبیق ائدیلن قایدالار دئییل‌لر، بو قایدالار ایجتیماعی اولاراق یارادیلیبلار. یعنی، ساپقینلیق تکجه داورانیشین اؤزونده دئییل، قروپ‌لارین باشقالارینین داورانیشینا گؤستردیگی ایجتیماعی رئاکسییالاریندا دا اولور.
سوسیولوقلار ساپقینلیق آنلاییش‌لارینی عومومییتله تاتو و یا بدن پیرسینگی، یئمک سلیقه‌سیزلیک‌لری و یا مخدر و الکل ایستیفاده‌سی کیمی عادی حادیثه‌‌‌لری ایضاح ائتمه‌یه کؤمک ائتمک اوچون ایستیفاده ائدیرلر. ساپقینلیق و سوچو آراشدیران سوسیولوقلار طرفیندن وئریلن سوال‌لارین بیر چوخو داورانیش‌لارین تؤره‌دیلدیگی سوسیال کونتئکستله(زمینه) باغلیدیرلار. مثلا، اینتیحارین مقبول اولدوغو شرط‌لر وارمی؟ اؤلومجول خسته‌لییه دوچار اولارکن اینتیحار ائدن بیری، پنجره‌دن آتلایان اومیدسیز آدامدان فرقلی قضاوت اولونارمی؟
دؤرد تئوریک یاناشما
ساپقینلیق و سوچ سوسیولوژیسی چرچیوه‌سینده آراشدیرماچی‌لارین اینسان‌لارین قانون‌لاری و یا نورملاری نییه پوزدوغونو و توپلومون بو نؤوع حرکت‌لره نئجه رئاکسییا وئردیگینی آراشدیران دؤرد اساس تئوریک یاناشما وار. بیز اونلاری بورادا قیساجا نظردن کئچیره‌جه‌ییک.
قورولوشسال گرگینلیک (فشار ساختاری، Structural strain) نظريّه‌‌سی آمریکالی سوسیولوق رابرت مرتون طرفیندن ایشله‌نیب حاضیرلانمیشدیر و او دوشونور کی، ساپقین داورانیش، بیر فردین یاشادیغی توپلولوق و یا توپلوم، کولتورل باخیمدان دیر وئریلن مقصدلره نایل اولماق اوچون، گرکلی آراچلاری (وسیله‌لری) تامین ائتمه‌دیگیندن یاشایا بیله‌جه‌یی گرگینلیگین نتیجه‌سیدیر. مرتون بئله اساسلاندیریردی کی، توپلوم اینسان‌لاری بو شکیلده اوغورسوزلوغا دچار ائدنده، اونلار بو مقصدلره نایل اولماق اوچون (مثلا، ایقتیصادی اوغور کیمی) ساپقینلیق و یا سوچ عمل‌لری ایله مشغول اولورلار.
بعضی سوسیولوقلار ساپقینلیق و سوچ آراشدیرماسینا قورولوشسال فونکسیونالیزم(کارکردگرایی ساختاری، Structural Functionalism) بوجاغیندان یاناشیرلار. اونلار ادعا ائدردیلر کی، ساپقینلیق ایجتیماعی دوزن یا نظمین الده ائدیلیب قورونماسی سوره‌جی‌نین(پروسسی‌نین) ضروری بیر قیسمیدیر. بو یاناشمایا گؤره، ساپقین داورانیش اکثریته توپلومدا قبول ائدیلمیش قایدالار، نورم‌لار و تابولاری خاطیرلاتماق ایشینی گؤرور، اونلارین ديَرینی و سونوجدا ایجتیماعی دوزنی گوجلندیریر.
چاتیشما تئوریسی ده ساپقینلیق و سوچون سوسیولوژیک آراشدیریلماسی اوچون نظری اساس کیمی ایستیفاده اولونور. بو یاناشما ساپقینلیق و سوچو توپلومداکی سوسیال، سیاسی، ایقتیصادی و مادی چاتیشمالارین نتیجه‌سی کیمی چرچیوه‌لندیریر. بو یاناشما بعضی اینسان‌لارین ایقتیصادی جهتدن برابرسیز توپلومدا ساغ قالماق اوچون نییه تیجاری سوچا ال آتدیغینی ایضاح ائتمک اوچون ایستیفاده ائدیله بیلر.
نهایت، دامغالاما(برچسب‌زنی، Labeling) نظريّه‌‌سی ساپقینلیق و سوچو آراشدیرانلار اوچون مهم چرچیوه رولونو اویناییر. بو دوشونجه مکتبینی ایزله‌ین سوسیولوقلار، بیر عملین ساپقینلیق اولاراق تانینماسینا سبب اولان دامغالاما سوره‌جی‌نین اولدوغونو ادعا ائدیرلر. بو یاناشمایا گؤره ساپقین داورانیشا ایجتیماعی عکس‌العمل ویا رئاکسییا گؤستریر کی، اصلینده ایجتیماعی قروپ‌لار پوزولماسی ساپقیلیق ساییلان قایدالار یاراتماقلا، همین قایدالاری بللی اینسان‌لارا تطبیق ائتمکله و اونلاری یابانجی‌لار(outsiders) اولاراق دامغالایاراق ساپقینلیغی یارادیرلار. بو نظريّه آیریجا اینسان‌لارین میثال اوچون عیرق، صینیف(طبقه، class) و یا ایکیسی‌نین کسیشمه‌سینه گؤره توپلوم طرفیندن ساپقین اولاراق دامغالاندیقلاری اوچون ساپقین ایشلرله مشغول اولورلار.
بو مقاله ۲۰۱۸-جی ایلین آپرئل آیی‌نین ۲۳-ده «اشلی کراسمن» طرفیندن «ThoughtCo» سایتیندا درج ائدیلمیشدیر و اتک‌یازی ترجمه قروپو طرفیندن آذربایجان تورکجه‌سینه ترجمه ائدیلمیشدیر.
