نت: فارسجادا «حاشیه‌نشینی» آدلانان قاورام جوغرافی آنلاییش دئییلدیر. بیر چوخ حال‌لاردا بو قاورامین جوغرافی آچیقلاماسی اولسا دا، بعضی حال‌لاردا ائله دئییل. مثال اوچون بؤیوک شهرلرده سونرادان یئرلشمیش و ایقتیصادی باخیمدان داها ضعیف مؤقعده اولان اینسانلارین یاشادیغی محله‌لر بعضی حال‌لاردا شهرین اورتالاریندا دا یئرلشیر. بو محله‌لرده عمومیتله شهرسالما پرینسیپ‌لری یئرینه یئتیریلمیر و نتیجه اعتباریله اونلار سوسیال خیدمت‌لر آلماقدان محروم اولورلار. حئساباتدا بو قاوراما قارشیلیق «گئجه‌قوندو» سؤزو ایشله‌نیب. لاکین ایراندا ایشله‌دیلن «حاشیه‌نشینی» سؤزونون آنا دیلیمیزده تام قارشیلیغی یوخدور.
پرئزیدئنت ایبراهیم رئیسی‌نین شرقی آذربایجانا سون سفری بیر چوخ مسئله‌نی یئنیدن گونده‌مه گتیریب. بونلارا آذربایجانین موستقیل میس شیرکتی‌نین قورولماسی، اورمو گؤلونون جانلاندیریلماسی، بین‌الخالق ایقتیصادی موناسیبت‌لرین اینکیشافی و دیگر مؤوضوع‌لاری گؤسترمک اولار.
گونده‌مه گلن باشقا مقام ایسه تبریز شهرینده گئجه‌قوندولار و اونونلا علاقه‌دار پروبلئم‌لر اولوب. تبریز شهری یوکسک تاریخی اهمیته مالیک اولماقلا کوتله آراسیندا وارلی، صنایع مرکزی و دیگر موثبت گؤستریجی‌لرله تانینیر. لاکین سون یوز ایل عرضینده تبریز بیر چوخ باخیمدان یوکسک مؤوقعینی ایتیریب و چوخ سایدا پروبلئم‌لر و بؤحران‌لارلا قارشیلاشیب. بونلاردان ان اهمیتلی اولانلاردان بیری ده گئجه‌قوندولار و اونون آردینجا گلن سوسیال خیدمت‌لر پروبلئم‌لری و طبیعی تهلوکه‌لر تهلوکه‌سیدیر.
پرئزیدئنت ایبراهیم رئیسی‌نین داخیلی ایشلر ناظیری خردادین ۱۲-جی گونونده گئجه‌قوندو پروبلئمی ایله باغلی ویلایت سوروملولاری ایله بیرلیکده تبریزده بعضی کؤهنلمیش فاکتورالاری(بافت فرسوده) زیارت ائدیب. احمد وحیدی تئزلیکله گئجه‌قوندولارا یاشایان اینسانلارین طلب‌لرینه جاواب وئرمک لازیمدیر دئییب. او عینی حالدا طبیعی داغیدیجی عامیل‌لری نظره آلاراق بو پروبلئمین بلدییه‌لرین طلب‌لری ایچینده یئر آلدیغینی، لاکین لازیمی بودجه‌نین الده اولمادیغی اوچون گئجیکدیگینی بیلدیریب.
تبریزده گئجه‌قوندو پروبلئمی هارداسا بؤحرانا چئوریلیب. حاضیردا تبریز اهالیسی‌نین تخمیناً یاریسی کؤهنلمیش و گئجه‌قوندو ائولرده و بؤلگه‌لرده یاشاییرلار. ان آز ۴۰۰ مین شخص گئجه‌قوندولاردا یاشاییرلار. عینی حالدا شهرین قوزئی طرفینده یئرله‌شن کنار محله‌لر زلزله خطی‌نین و یئرآلتی چاتین اوستونده یئرله‌شیبلر. تبریزده گئجه‌قوندو پروبلئمی سون اون ایلده فرقلی شکیل‌لرده گونده‌مه گلیب، لاکین بؤحران گون‌به‌گون بؤیویوب و اونو دوزلده‌جک هئچ بیر آددیم آتیلماییب.
گئجه‌قوندو پروبلئمی‌نین کؤک‌لری
گئجه‌قوندولارین یارانماسی پروسئسی پهلوی دؤوروندن باشلاییر. همین دؤوردن باشلایاراق مرکزچی سیاست‌لر سایه‌سینده شهرلر قیمته مینیر و کندلرین اهمیتی گئتدیکجه آزالماغا باشلاییر. اؤلکه اهالیسی‌نین ۳۰ فایزدن آزینی تشکیل ائد‌ن شهرلر و شهر اهالیسی مرکزله‌شه‌رک، کند ایستئحصال سیستئمینی گئتدیکجه ضعیفلندی. اؤلکه‌نین ایستئحصالی‌نین ۷۰ فایزدن چوخونو تشکیل ائد‌ن اکینچیلیک کیمی کند تصروفاتی سیستئمی اهمیتسیزله‌شیر. عینی حالدا سوسیال خیدمت‌لر کندلردن اسیرگه‌نیر و بوتون ایمکان‌لار شهرلر اوچون نظرده توتولور. کندلی‌لر عدالتسیز سیاسته گؤره شهرلرده مسکونلاشماغا باشلاییرلار و بونونلا دا شهرلرین اطرافیندا ایلک گئجه‌قوندو محله‌لر یارانیر.
همین دؤوردن باشلایاراق تهران کیمی مرکزی ویلایت‌لره موهاجرت باشلاییر. آز زامان عرضینده کنار حساب اولونان ویلایت‌لرین کند اهالیسی بؤیوک شهرلرین گئجه‌قوندو محله‌لرینه یئرلشدیلر. حاضیردا تهران شهری‌نین اطرافیندا یئرله‌شن گئجه‌قوندو محله‌لر و کیچیک شهرلرده آذربایجان کیمی کنار ویلایت‌لردن کؤچموش موهاجیر جمعیت‌لر یاشاییرلار. تبریز شهری ده بو سیاستدن پایینی آلیب.
۱۳۵۷-جی ایل اینقیلابیندان سونرا دا عینی سیاست داوام ائدیب. حاضیردا همین محله‌لر یوخسول و یا موهاجیر جمعیتین توپلاشدیغی یئرلره چئوریلیب و سوسیال خیدمت‌لردن محروم بوراخیلیبلار. بو گئجه‌قوندو محله‌لرین یئرلشدیکلری اراضییه گؤره بئله دئییل. بعضی گئجه‌قوندو محله‌لر شهرین اورتاسیندا یئرله‌شسه‌لر بئله سندلی فیلم رئژیسسورو محسن هادی‌نین دئدیگی کیمی گئجه‌قوندو محله‌لر شهرده اولدوقلاری حالدا شهردن دئییل‌لر. اونلار سوسیال خیدمت‌لردن محروم، تهلوکه ایله قارشی-قارشییا قالمیش و کامئرالارین سؤندویو یئرلردیلر.
تبریز گئجه‌قوندولار مسئله‌سینده ده بیرینجیدیر
حاضیردا تبریز شهری‌نین ۲۰ محله‌سی گئجه‌قوندو حساب اولونور. ایران‌وایر سایتی‌نین وئردیگی معلوماتا اساساً تبریزده ان آزی ۹۰۰ مین شخص گئجه‌قوندو و کؤهنلمیش بینالاردا یاشاییر. بو اینسان‌لار تبریز شهری‌نین اهالیسی‌نین ۵۰ فایزیندن چوخونو تشکیل ائتدیکلری حالدا شهرین یالنیز ۱۸ فایز اراضیسینی احاطه ائدیرلر. آمارلاردان دا بللی اولدوغو کیمی بو محله‌لرده اهالی‌نین سیخلیغی چوخ یوکسکدیر.
تبریزلی سندلی فیلم رئژیسسورو محسن هادی «خبر فوری» (تعجیلی خبر) آدلی بیر سندلی فیلمده مومکون زلزله‌نی لئنته آلیب. هادی بو فیلمده گئجه‌قوندو محله‌لرده ائولرین داوامسیزلیغی و مومکون بیر زلزله نتیجه‌سینده فاجعه‌نین باش وئره‌جه‌یینی دئییب. لاکین بو تهلوکه‌نین هامیسی دئییل.
ایران‌وایر سایتینا دانیشان بیر تبریزلی دئییب کی ترلان‌دره‌سی کیمی محله‌لر معتادلارین یاشادیغی و توپلاشدیغی بؤلگه‌دیر. همین شخص هم ده دئییب کی اورادا غیرعادی شکیلده داغیلمیش بینالار چوخدور و بو یئرلر نارکوتیک مادّه ایستیفاده‌چی‌لرینین، ائله‌جه ده ساتیجی‌لارینین مکانینا چئوریلیر. بئله بیر موحیط بؤلگه‌ده بؤیوین اوشاق‌لار اوچون ده تهلوکه یارادیر.
بیر چوخ یئرده سوسیال خیدمت‌لر یوخدور. مثال اوچون بعضی محله‌لرده سو، الکتریک و طبیعی گاز خیدمت‌لری یوخدور. دار کوچه‌لر بیر چوخ حال‌لاردا گئت گلی چتینلشدیریر و خسته‌لره تعجیلی موداخیله‌نی ده ایمکانسیز قیلیر. بورادا ساغلاملیق و تحصیل خیدمت‌لری ده ضعیف وضعیتده‌دیر. بو محله بونونلا دا تبریزین دیگر محله‌لریندن فرقله‌نیر.
تبریز اونیوئرسیته‌سینده آپاریلمیش بیر آراشدیرمایا گؤره گئجه‌قوندو محله‌لرین اهالیسی عمومیتله رسمی ایش‌لرده ایشله‌میرلر. اکثر حال‌لاردا الده ساتیجیلیق، نارکوتیک مادّه‌لر و آلکوللو ایچکی‌لر ساتیجیلیغی کیمی مجرمانه ایش‌لرده چالیشیرلار. نتیجه‌ده داها ضعیف شرایطده یاشاماغا مجبور قالیرلار.
بیر باشقا آراشدیرمادا ترلان‌دره‌سی و ملا‌زینال محله‌لرینده یاشایان اوشاق‌لارین ۵۰ فایزی‌نین اوشاق ایستیثمارینا(کودک آزاریه) معروض قالدیغی قئید ائدیلیب. بو آراشدیرمانین نتیجه‌لرینه گؤره بو محله‌لرده بؤیوین اوشاق‌لارین اکثریتی آغیر پسیخی(روانی) وضعیتده یاشاییرلار. اونلار تحصیلدن اوزاقلاشدیریلیر، مجرمانه فعالیت‌لره یؤنه‌لیر، فاحیشه‌لیک، قادین آل‌وئری و دیگر ایش‌لره جلب ائدیلیرلر.
نه ائتمک مومکوندور؟
تبریزده ۲۰ محله گئجه‌قوندو حساب ائدیلیر و بو محله‌لرده اهالی سیخلیغی چوخ یوکسکدیر. تبریز اهالیسی‌نین یاریسیندان چوخونون یاشادیغی بو محله‌لرین پروبلئم‌لریندن بعضی‌لری اوستده سادالادیقلاریمیزدان عبارتدیر. لاکین بو پروبلئم‌لرین حلّی هئچ ده آسان دئییل.
گئجه‌قوندو دؤولت سوییه‌سینده عدالتسیز سیاست‌لر، سهو قرارلار و اون‌ایللیک‌لر بویونجا لاقئید یاناشمانین نتیجه‌سیدیر. مومکون تهلوکه‌لرله بیرلیکده سوسیال سوییه‌ده اوزون مودّتلی زیان‌لار، سوسیال پروبلئم‌لر و چوخ سایدا اینسانین حیاتی‌نین بوتؤوونون منفی شکیده تأثیرلنمه‌سی گئجه‌قوندو بحرانین باشقا اوزلریندندیر.
پروبلئم‌لر یالنیز بلدییه ایله علاقه‌دار دئییل، عینی حالدا پروبلئم تبریزلی‌لرین یاریسیندان چوخونون یاشادیغی ائولر و محله‌لردن عبارتدیر. داخیلی ایشلر ناظیرلیگی‌نین حلّ ائدیلمه‌سی واجیب اولان مسئله آدلاندیردیغی پروبلئم اون‌ایللیک‌لر عرضینده فورمالاشیب و قیسا جومله‌لرله حلّ اولونمایاجاغی تخمین ائدیلیر.
