تبریزده تاریخی سیماسی‌نین قورونماسی و برپا ائدیلمه‌سی ایله باغلی کامپانییا یولا دوشوب. بو کامپانییادا تبریزین ۲ مین هکتارلیق تاریخی مرکزینین اولدوغو، لاکین سوروملو قوروم‌لارین لاقئید یاناشماسی نتیجه‌سینده داغیلدیغی و یا آجیناجاقلی وضعیتده اولدوغو قئید ائدیلیب.
«Karzar.net» سایتیندا باشلایان بو کامپانییا اوچون ۲۳ خرداد تاریخیندن ایمضا توپلاماغا باشلاییبلار. موراجیعت اساساً مدنیت میراثی ناظرلیگی، شهرسالما و یول ناظرلیگی و شرقی آذربایجان والیلیگینه عنوانلانیب. بو موراجیعتده تاریخی عابیده‌لر و اونلارین اؤزونه‌مخصوصلوق‌لارینین قورونماسی اوچون لازیمی قانون‌لارین اولدوغو حالدا اونلارین ایجرا ائدیلمه‌دیگی قئید اولونوب.
گونئی آذربایجاندا تاریخی عابیده‌لرین قورونماسی طلبی تئز-تئز گونده‌مه گلن موضوع‌لارداندیر. خصوصیله تبریز شهری یوکسک تاریخی مؤقعیه صاحیب اولدوغو حالدا تاریخی سیماسی‌نین لازیمی دیقّتی جلب ائتمه‌دیگی چوخ دانیشیلان موضوع‌لار سیراسیندا یئر آلیر.
تبریزده تاریخی عابیده‌لر نه وضعیتده‌دیر؟
مراجعتده تبریزین ۲ مین هکتارلیق تاریخی مرکزه مالیک اولماسی بیلدیریلیب. گؤی مسجید، اوستو اؤرتولو بازار، قدیم خیابان، صاحیب الامر میدانی و دیگرلری سؤزو گئدن عابیده‌لردن نومونه‌لردیر. لاکین لاقئید یاناشما سایه‌سینده بو تاریخی اراضی‌لر بؤیوک میقیاسدا کیچیلدیلیب و شهر حیاتیندان سیلینیب.
مقبره الشعرا
تیجاری مرکزلر تاریخی عابیده‌لرین صاحیب اولدوقلاری اراضی‌لری ایشغال ائده‌‌رک اونلارین آرخا پلاندا قالمالارینا گتیریب چیخاریب. بیر چوخ حال‌لاردا ایسه اونلارین اراضیسی تامامیله محو ائدیلیب. ارک قالاسینی بونا نومونه اولاراق گؤسترمک مومکوندور.
ارک قالاسی کوملئکسی‌نین دئمک اولار کی بؤیوک حیصه‌سی محو ائدیلیب. بو کومپلئکسین ساحه‌سینده مصلی تیکیلیب و قالادان باشقا هر نه وارسا محو ائدیلیب. تبریز اهالیسی‌نین اعتراض‌لاراینا باخمایاراق حاضیردا قالا مصلی ساحه‌سینده یالنیز قالیب.
دیگر تاریخی اراضی‌لر و عابیده‌لر ده دؤولت سیاست‌لریندن پایینی آلیبلار. تیجاری مقصدلر اوچون تیکیلن بینالار تاریخی عابیده‌لرین بؤیوک اؤلچوده اراضی‌لرینی محو ائدیبلر. خیابان محله‌سی‌نین تاریخی اراضیسی‌نین ان آز ۲۵ هکتاری محو ائدیلیب.
تخمیناً ایکی آی قاباق شام قازان حامامی‌نین تاریخی عابیده‌لر لیستیندن چیخما تهلوکه‌سی گونده‌مه گلمیشدی. قازان خانین امری ایله تیکیلن شام قازان کومپلئکسی‌نین سون یادیگاری اولان شام قازان حامامی هله ده آجیناجاقلی وضعیتده‌دیر.
حاضیردا دا فعالیت‌لرینی داوام ائتدیرن کامپانییانی بیر قروپ شهرسالما و معمارلیق موهندیس‌لری و شهر فعال‌لاری باشلاییبلار. اونلار سوروملو شخص‌لر و قوروم‌لارین تئزلیکله مسئولیته جلب ائدیلمکلرینی طلب ائدیرلر. کامپانییانین مرداد آیینین ۲۳-دک ایمضا توپلاماغا داوام ائده‌جه‌یی بیلدیریلیب.
آذربایجانین باشقا ویلایت‌لرینده وضعیت نئجه‌دیر
۱۴۰۰-جی ایلین آبان آییندا اورمو شهرینین ۲۵۰ هکتارلیق تاریخی اراضیسی‌نین یوخ اولما تهلوکه‌سی ایله باغلی خبرلر یاییلمیشدی. اورمو ایسلامی شوراسی‌نین صدر موعاوینی شهرینین مرکزینده یئرله‌شن بو اراضی‌نین گئتدیکجه تاریخی و معمارلیق دَیَرینی ایتیردیگینی دئمیشدی.
مدنی میراث ایداره‌سی‌نین مودیری غربی آذربایجاندا تعجیلی برپا ائدیمه‌یه احتیاجی اولان ۴۰ عابیده‌دن سؤز آچمیشدی. اورمو شهری تاریخده یئددی قاپیلی شهر کیمی قئید ائدیلیب. عینی حالدا یاخین تاریخه‌دک اورمودا چوخ سایدا تاریخی ائولر و باغ‌لار اولوب. لاکین پهلوی‌لر دؤوروندن باشلایاراق اونلارین اکثریتی یئرله یکسان ائدیلیب. بعضی حال‌لاردا ایسه تاریخی عابیده‌لر فرقلی قوروم‌لارین ایداره‌چیلیگینه وئریلیب. دلگشا باغی‌نین پادگانا چئوریلمه‌سی بونا بیر نومونه‌دیر.
غربی آذربایجانین تیکان‌تپه(تکاب) شهرینین یاخینلیغیندا یئرله‌شن سوغورلوق عابیده‌سی گونئی آذربایجانین یونسکو-نون عوموم‌دونیا ایرثی لیستینه گیرمیش ۷ عابیده‌دن بیریدیر. لاکین یاخینلیغیندا آپاریلان معدن قازینتی‌لارینین اونا جدی زیان ووردوغو بیلینیر. ۷ اردیبهشت تاریخینده سونا چاتمیش کامپانییا ایسه بو معد‌نین فعالیتی‌نین سوغورلوق اراضیسینه زیان وورماسی‌نین قارشیسینی آلماق اوچون یارادیلمیشدی.
زنجان ویلایتینده ایسه وضعیت داها دا آجیناجاقلی‌دیر. زنجاندا وار اولان بیر چوخ تاریخی عابیده هله کی میللی ایرث‌لر لیستینه گیرمه‌یی گؤزله‌ییر. میللی ایرث‌لر لیستینه گیرمه‌دیکلری اوچون اونلارین قورونماسی اوچون هانسی‌سا قوروم سوروملو ساییلمیر. نتیجه‌ده بو عابیده‌لر طبیعی و غیر طبیعی داغیدیجی عامیل‌لر قارشیسیندا مودافیعه‌سیز قالیرلار.
۱۳۹۹-جو ایلین دی آیینین 30-دا اردبیل ویلایتی‌نین مدنی ایرثی قوروما ایداره‌سی‌نین مودیری ویلایتده ۱۶ تاریخی عابیده‌نین داغیلماسیندان خبر وئرمیشدی. بونلاردان آلتیسی‌نین قانونسوز برپاائتمه، بیرینین عابیده اراضیسی‌نین ایستیفاده‌سی‌نین دییشمه‌سی و دوققوزونون ضرر گؤردویونو دئمیشدی.
ساده حسابلا آذربایجانین گونئیینده‌کی تاریخی عابیده‌لرین وضعیتی آیدین اولور. عمومیتله اونلار آجیناجاقلی وضعیتده‌دیرلر. سوروملو قوروم‌لارین ایسه لاقئید یاناشمالاری موشاهیده اولونور.
قاجارلارلا ییخیلان تاریخ
گونئی آذربایجاندا تاریخی عابیده‌لرین داغیدیلماسی پهلوی‌لر دؤوروندن باشلاییر. رضا شاهین قاجارلارا عایید بوتون تاریخی عابیده‌لری محو ائتمک ایسته‌دیگی تاریخی فاکتدیر. او قاجارلاردان قالان هر شئی‌ین محو اولونماسینی قوردوغو سلطنتین وظیفه‌سی حساب ائدیردی. او بیر دفعه اؤز حیات یولداشی تاج‌الملکه بونو آچیقجا دئییب.
همین دؤورده ائکسکلوزیو(انحصاری) میللت قورماق پرینسیپ‌لری فارس اولمایان میللت‌لرین وارلیغینی اینکار ائتمکله ایشه باشلادی. پهلوی دؤورونه‌دک تورک‌لرین مین ایل بویونجا بو جوغرافییادا حاکمیتینی نظره آلساق رضا شاه سیستئمی‌نین اونلارین تاریخی عابیده‌لرینه موناسیبتینی آنلاماق مومکوندور.
۱۳۵۷-جی ایل اینقیلابیندان سونرا دؤولتین سیاستی یوموشالسا دا، دییشمه‌دی. ایسلامی رئسپوبلیکا سوروملولاری لاقئید یاناشما سیاست‌لری ایله چوخ سایدا عابیده‌نین محو اولماسینا یول وئردیلر. عینی حالدا ارک کومپلئکسی کیمی تاریخی اراضی‌لر گئتدیکجه کیچیلدیلدی.
گونئیده تاریخی عابیده‌لرین قورونماسی طلبی تکرارلانان طلب‌لردن ساییلیر. تبریز شهرینین تاریخی سیماسینی قوروماق طلبی ایسه بو سیاهی‌نین سون نومونه‌سی‌دیر.
