گونئیلی موسیقیچی رضا حسینی بقانام ایراندا آذربایجان موسیقی‌سینه قارشی اولان منفی موناسیبتی سرت شکیلده تنقید ائدیب. او دئییب کی ایراندا آذربایجانین سنتی موسیقیسی اؤلکه سوییه‌سینده‌کی سنتی موسیقی فئستیوال‌لارینا آلینمیر. بقانام هم ده «تهران موسیقی مافیاسی»-نی بونا سبب کیمی گؤستریب.
یئنیجه ایسلامی فرهنگ و ایرشاد ناظیرلیگی‌نین بیرینجی درجه‌دن اینجه صنعت مئدالینی قازانان ر.ح. بقانام ویلایت سوروملولارینی دا آغیر سؤزلرله تنقید ائدیب. او دئییب کی «ویلایتده (شرقی آذربایجان ویلایتینده) هئچ بیر فرهنگی جاوابده شخص یوخدور. اولانلارا ایسه سؤز حاقی وئریلمیر. » .
رضا حسینی بقانام جاوابده قوروم‌لاری بایاغی موسیقیچی‌لرین تبلیغاتچیسی کیمی دیرلندیریب و بونونلا دا اوریژینال موسیقی‌نین یوخسوللاشدیغینی دئییب.
ایراندا موسیقییه قویولان قاداغالار نتیجه‌سینده موسیقی آنلاییشی آشاغی سوییه‌ده قالیب. بقانامین ایسه بو دورومدا آذربایجاندا آز ساییدا موسیقی ایفاسینین دا بایاغی موسیقی‌لره عایید ائدیلمه‌سینی، جاوابده قوروم‌لارین اوریژینال موسیقییه قارشی اولدوقلاری کیمی گؤروب.
بوندان اؤنجه تانینمیش خواننده مسعود امیر سپهر ده بو مسئله‌نی اؤنه سورموشدو. اونون فیکریجه بو یول‌لارلا آذربایجان موسیقیسینی بایاغی و بسیط گؤسترمک ایسته‌ییرلر.
محللی موسیقی نه دئمکدیر
ایراندا محللی سؤزو دومینانت اولمایان ائتنیک قروپ‌لارین مدنی وارلیق‌لارینا وئریلن آددیر. بئله کی کولتور ساحه‌سینده اؤلکه‌ده فارس ائتنیکینه منسوب اولانلار میللیدیر، باشقا ائتنیک‌لره منسوب اولانلار ایسه محللی ساییلیر. مثال اوچون فارس دیلی، فارس موسیقیسی، فارس گئییمی و س. میللیدیر، آنجاق تورکجه محللی دیلدیر.
ایراندا محللی سؤزو دومینانت اولمایان ائتنیک قروپ‌لارین مدنی وارلیق‌لارینا وئریلن آددیر. بئله کی کولتور ساحه‌سینده اؤلکه‌ده فارس ائتنیکینه منسوب اولانلار میللیدیر، باشقا ائتنیک‌لره منسوب اولانلار ایسه محللی ساییلیر. مثال اوچون فارس دیلی، فارس موسیقیسی، فارس گئییمی و س. میللیدیر، آنجاق تورکجه محللی دیلدیر.
رضا حسینی بقانامین قئید ائتدیگی مسئله حاقدا باغیمسیز آراشدیرماچی، معمار و موسیقیچی صمد پورموسوی اتک‌یازی ایله دانیشیب. اونون فیکریجه آذربایجان موسیقیسی‌نین اؤلکه سوییه‌سینده میللی سنتی موسیقی فئستیوالینا آلینماماسی شخصی مسئله دئییل و بونون دؤولتین ایراندا یاشایان غیر فارس ائتنیک‌لره قارشی عدالتسیز داورانیشی‌نین دوغرولتوسوندا اولدوغونو دئییب. او آرتیریب:
«ایراندا ائتنیک‌لرین ایستاتوس‌لاری ندیر سوالینی جاوابلایا بیلسک، اونلارین کولتورل چالیشمالاری‌نین رسمی مؤوقع‌لرده یئر آلا بیلمدیگی‌نین سببینی ده باشا دوشه‌ریک. »
صمد پورموسوی دئییب کی ایراندا یاشایان غیر فارس ائتنیک‌لرین کولتورل محصول‌لارینین محللی، نواحی و خرده-فرهنگ کیمی باشلیق‌لار آلتیندا حتی بیر آزینلیق کولتورو قدر ده حاقی و ایستاتوسو یوخدور. اونون فیکریجه ایراندا یاشایان ارمنی‌لر آزینلیق کیمی حساب ائدیلیر و تخمیناً آنایاسا بندلرینده قئید ائدیلمیش بوتون حاق‌لارینا مالیکدیرلر. لاکین محللی کولتورلر اولاراق تانیملادیقلاری فئنومن اوچون هئچ بیر حاق تانینمیر.
ایراندا یاشایان غیر فارس ائتنیک‌لرین کولتورل محصول‌لارینین محللی، نواحی و خرده-فرهنگ کیمی باشلیق‌لار آلتیندا حتی بیر آزینلیق کولتورو قدر ده حاقی و ایستاتوسو یوخدور.
ایران فارس دئمکدیرمی ؟
صمد پورموسوی-یه گؤره ایراندا فارس کولتورونه عایید بوتون ائلئمان‌لار رسمیته تانینیب. او دئییب کی «ایراندا رسمی آدلانان نه وارسا فارس کولتورونه عاییددیر، اما دیلده بیر مانورله ایران سؤزونو فارس سؤزونون یئرینه قویوب، او کولتورو بوتون ائتنیک‌لره عایید بیر وارلیق کیمی گؤستریریلر. مثال اوچون ایران موسیقیسی دئدیکلری اصلینده فارس موسیقیسی‌دیر. ائله جه ده ایران ادبیاتی، ایران رقصی و عمومیتله ایران کولتورو آدلاندیردیقلاری اصلینده فارس ادبیاتی و فارس رقصی و فارس کولتورودور. دئمه‌لی اوستو اؤرتولو شکیلده دومینانت اولان فارس کولتورونو ایران کولتورو آدی آلتیندا باشقا ائتنیک‌لره قبول ائتدیریرلر.»
ایراندا رسمی آدلانان نه وارسا فارس کولتورونه عاییددیر، اما دیلده بیر مانورله ایران سؤزونو فارس سؤزونون یئرینه قویوب، او کولتورو بوتون ائتنیک‌لره عایید بیر وارلیق کیمی گؤستریریلر.
صمد پورموسوی غیر فارس کولتورلرینین محللی آدلاندیریلماسینی حیله حساب ائدیر. آزینلیق قوروپ‌لارین حقوقونون بین‌الخالق قانون‌لاردا، همچینین ایران کونستیتوسییاسیندا معین درجه‌ده قورونور. مثال اوچون آزلیق حساب ائدیلن ارمنی‌لر ایراندا گئنیش مدنی حقوقا مالیکدیرلر. اونلارین اؤز دیل‌لرینده مکتب‌لری، ادبیات‌لاری، موسیقی‌لری موستقیل شکیلده اؤز حیاتینی داوام ائتدیریر. لاکین محللی آدلاندیریلان کولتورلرین حقوقو کونستیتوسییادا دقیق شکیلده آیدینلانماییب.
درینلرده اولان مسئله
ایراندا میللی کیملیک یارتما چالیشمالاری مشروطه اینقیلابیندان سونرایا قاییدیر. پهلوی‌لرین حاکیمیته گلمه‌سی ایله ده ائکسکلوزیو میللتچیلیک دؤورو باشلادی. بو میللتچیلیک فارس ائتنیکینه منصوب کولتورل وارلیق‌لاری بوتون اؤلکه اوچون میللی دَیَرلر کیمی اورتایا قویدو. او ایل‌لردن اعتباراً «بیر میللت بیر دیل» شعاری آلتیندا غیر فارس ائتنیک‌لری فارسلاشدیرما سیاستی باشلادی.
1357 اینقیلابی سونراسیندا همین نوع میللتچیلیک داوام ائتدی. صمد پورموسوی بو حاقدا اتک‌یازی-یا دئدی:
«ایران دؤولتی‌نین هم کوستیتوسییاداکی یازیلی سیاستی هم ده پراتیکده اویغولادیغی سیاست (غیر فارس) ائتنیک‌لرین کولتورونو، دیلینی و موسیقیسینی ایستاتوسسوز بیر وضعیته سالماق اوستونده قورولوب. بئله‌لیکله بو سیاست کولتورلری «محللی» کیمی آدلار آلتیندا تانیملایاراق اونلاری ایستاتوسسوز ائدیب، سونرا دا آسیمیلاسیون ائتمه‌یه و آرادان قالدیرماسا دا دئفورمه ائدیب آلت‌کولتور(subculture)-ا دؤنوشدورمه‌یی هدفله‌ییر. بو اساسدا هر هانسی رسمی آلاندا آذربایجانلی‌لارین جدی فرهنگی محصول‌لارینا یئر وئریلمیر. دئمه‌لی دؤولت ایچینده ایستروکتور دییشیکلیک اولمادیقجا دوروم بئله قالا بیلر.»
صنعتچی خسرو امیری ده بو حاقدا اتک‌یازی ایله دانیشیب. او رضا حسینی بقانام-ین سؤزلرینی تایید ائده‌‌رک بیلدیریب کی معاصر دونیادا آرتیق بئله اجتماعی پروبلئم‌لر قالماییب، ایستر کیچیک ایستر بؤیوک توپلوم‌لار هر کس اؤز میللی-مدنی وارلیق‌لارینی اؤزگور و آزاد سووییه‌ده یاشاتماقدادیر. ان گئری قالان اؤلکه‌لرده بئله بو کیمی پروبلئم‌لر اؤز حلّینی تاپمیشدیر دئییب.
او هم ده بو حاقدا ایسلام رئسپوبلیکاسی‌نین سیاستینی پهلوی رژیمی ایله عینی حساب ائدیر: «نه یازیق کی ایرانشهری و مرکزچی سیاست ایستر پهلوی‌لر و ایسترسه جمهوری-ایسلامی دؤنم‌لرینده آذربایجانلی‌لارین دیلینی، مدنیتینی، کولتورونو و دئمک اولار کی بوتون وارلیق‌لارینی کوچومسه‌یه‌رک یوخ ائتمه‌یه چالیشیبلار. بوندان غافیل اولاراق کی آذربایجان تورک‌لری مین ایله یاخین بو تورپاق‌لاردا اؤز حاکمیت و مدنیت‌لرینی سوردورموشلر. پهلوی‌لر بونلارا تاریخی تحریف ائدیب یانلیش اؤیرتدیکلری اوچون و بونلارین تاریخدن خبرسیز اولدوقلاری اوچون بئله جسارتله بیزیم مدنیتیمیزه، کولتوروموزه، دیلیمیزه و بوتون وارلیغیمیزا آشاغی و خور باخماغا داوام ائدیرلر.»
ایرانشهری و مرکزچی سیاست ایستر پهلوی‌لر و ایسترسه جمهوری-ایسلامی دؤنم‌لرینده آذربایجانلی‌لارین دیلینی، مدنیتینی، کولتورونو و دئمک اولار کی بوتون وارلیق‌لارینی کوچومسه‌یه‌رک یوخ ائتمه‌یه چالیشیبلار.
گونئیده آذربایجان موسیقیسی هانسی ایستیقامتده گئدیر
خسرو امیری حاضیردا گونئیده وار اولان میللتلشمه پروسه‌سینی بو عدالتسیزلیگین یوخ اولماسینادا اؤنملی حساب ائدیر. او دئییب کی: «دَیَرلی میللتیمیز سون ۱۰ ایلده آرتیق بونو ثبوت ائدیب کی، اؤز حاق‌لاریندان واز کئچمه‌یه‌جک و بونو اینادلا سوردورور. بونا ثبوت اولاراق چوخ دَیَرلی قهرمان‌لاریمیز اؤز جان‌لاریندان کئچه‌رک دوستاق و زیندان‌لاردا اؤز سینه‌لرینی قاباغا وئره‌رک میللتیمیزین، تاریخیمیزین، و بوتون وارلیغیمیزین ساواشینی وئریرلر. بو دا بیزیم بؤیوک میللتیمیزه یاراشان ایشدیر.»
