ایران دؤولتینه قارشی خاریجی تضییقلر آرتدیقجا، بو اؤلکه‌ده ایقتیصادی-ایجتیماعی ناراضیلیقلار دا آرتیر. باشقا طرفدن حاکیمیت ده اؤلکه داخیلینده سیاسی موخالیفلره تضییقلری آرتیریر. بو تضییقلردن ایرانداکی آذربایجانلی فعاللار دا کناردا قالماییب. حاضیردا ۲۰-دن چوخ آذربایجانلی فعال حبسده‌دیر. سون گونلرده ایران اینقیلاب محکمه‌سی “تراختور آذربایجان” کلوبونون طرفدارلاریندان اولان آذربایجانلی آکتیویست کاظم صفابخش-ه ۱۳ ایل حبس جزاسی کسدی. بو حؤکم تضییقلری داها قاباریق شکیلده گؤستردی و اینسانلاردا حؤکمون نییه بو قدر آغیر اولدوغو ایله باغلی سواللار دوغوردو.
منجه، ایرانداکی ایندیکی تضییقلر بیر نئچه فاکتوردان تاثیرله‌نیر. سون سانکسییالار ایرانین یاخشی اولمایان ایقتیصادی وضعیتینی داها دا پیسلشدیریب. بو دا خالق آراسیندا ناراضیلیغین آرتماسینا سبب اولوب. بو گئدیشات هر هانسی بیر کوللئکتیو اعتیراض اوچون لازیم اولان ایجتیماعی-سیاسی شراییطین یارانماسینا گتیریب چیخاریر، آما اینسانلارین ناراضیلیغی کوللئکتیو اعتیراض اوچون گرکلی اولسا دا، یئترلی شراییط دئییل.
ایسته‌نیلن جمعیتده کوللئکتیو اعتیراض آکسییالارینین باش توتماسی اوچون ناراضیلیقدان سونرا باشقا بیر نئچه شراییط ده اولمالیدیر. میثال اوچون، رسمی و یا غئیری-رسمی تشکیلاتلاندیرما پروسئسینی یئرینه یئتیرن قوووه‌لرین اولماسی لازیمدیر. دئموکراتیک اؤلکه‌لرده پارتییالار و یا سوسیال حرکاتلار رسمی تشکیلات اولدوقلاری اوچون عوضولری و یا طرفدارلارینی اعتیراضلار اوچون سفربر ائده بیلیر. ایران کیمی آوتوریتار سیستئم‌لرده ایسه موخالیف پارتییا و یا سوسیال حرکاتلارا ایذن وئریلمه‌دیگی اوچون عادتن بو پروسئس رسمی اولمایان بیر مئتودلا باش وئریر. بو تیپ اؤلکه‌لرده سوسیال حرکاتلار ماهیتجه سیاسی اولمایان شبکه‌لردن آلتئرناتیو سیاسی تشکیلاتلاندیرما کیمی ایستیفاده ائتمه‌یه چالیشیر.
بو باخیمدان “تراختور آذربایجان” کلوبو ایراندا آذربایجان میللی حرکاتی آکتیویستلری اوچون آلتئرناتیو بیر شبکه‌دیر. کلوبون آدی اطرافیندا فرقلی شهردن اولان آذربایجانلیلار طرفدارلار شکلینده تشکیلاتلانا بیلیر. بو تشکیلاتلانما ایرانداکی سیاسی کونتئکستده لئگیتیم گؤروندویو اوچون بو شبکه‌نین بیر عوضوو اولماق ریسکلی آددیم ساییلمیر. حاکیمیت ایسه شبکه‌نین کوللئکتیو آکسییادا اهمیتینی آنلادیغی اوچون فرقلی شهرلرده یاشایانلار آراسیندا یارانمیش بو شبکه‌نی پوتئنسیال تهدید کیمی گؤرور. بو شبکه‌نی محدودلاشدیرماق اوچون ایسه هر ایل بیر قروپ طرفدارلار محکمه‌یه چیخاریلیر. اونلارا فرقلی حؤکملر- او جومله‌دن حبس، جریمه کیمی جزالاردان عیبارت- حؤکملر اوخونور. بئله‌لیکله ده، ایران حاکیمیتی تضییقلرله بو شبکه‌لره نظارت ائتمه‌یه چالیشیر.
اینسانلار آراسیندا یارانمیش غیری-رسمی شبکه‌لرین نظارتیندن باشقا دیگر بیر فاکتور دا سون حادیثه‌لر باخیمیندان اؤنملیدیر. عومومیتله، اعتیراض آکسییالاری چوخ‌فاکتورلو بیر پروسئسدیر. کوللئکتیو بیر آکسییانین باش توتماسی اوچون ساده‌جه شبکه‌نین اولماسی دا یئترلی دئییل. شبکه‌نی آکتیولشدیرن، قیغیلجیم رولونو اوینایان اینسانلار لازیمدیر. بو باخیمدان کریتیک کوتله‌نین اولماسی اولدوقجا اؤنملیدیر. سوسیال حرکاتلار ادبیاتیندا “کیریتیک کوتله” (Critical Mass) حاضیر بیر شراییطده اعتیراض حرکاتینی ایلک باشلادان قروپ و یا کوتله‌یه دئییلیر. مثلا، هانسیسا سوسیال حرکات چاغیریشلا اینسانلاری مئیدانا دعوت ائده بیلر، آما مئیدانا گلن اینسانلار عادتن کیمینسه ایلک اعتیراضا باشلاماسینی گؤزه‌له‌یه‌جک. اعتیراضین قیغیلجیمی اولوب ایلک باشلایان کوتله، کیریتیک کوتله‌دیر. بو اوزدن حاکیمیتلر اوچون مومکون اعتیراض آکسییالارینین باش توتماماسینین قارشیسینی آلماق اوچون کیریتیک کوتله‌نین نظارتی اؤنملیدیر.
فوتبول طرفدارلاری کونتئکستینده کاظم صفابخش‌لر کیریتیک کوتله‌یه منسوب اینسانلاردیر. کاظم صفابخش “تراختور”اون اویونلارینین فعال طرفداری اولماقلا یاناشی، هم ده “تلگرام” سوسیال شبکه‌سی واسیطه‌سیله فرقلی شهرلرین طرفدارینین آراسیندا علاقه‌لندیریجی رول اویناییب. ۱۳ ایل جزانین ۱۰ ایلی بو رولو اوچون وئریلیب. تکجه فوتبول اویونلاریندا دئییل، اونو هم ده آذربایجان تورکجه‌سینده کیتاب نشر ائدن نشریاتلارا عیرقچیلرین هجومو زامانی “آذر-تورک” نشریاتینین غرفه‌سی‌نین قارشیسیندا الینده پوستئرله آنا دیلینده نشر حاقینی مودافیعه ائتدیگینی گؤره بیلیریک. بوتون بحث ائتدیگیم سبب‌لره گؤره حؤکمون آغیرلیغی آنلاشیلاندیر.
ایقتیصادی-سیاسی پروبلئملرله اوزلشن ایران اوچون شبکه‌لنمیش، سفربر ائتمه گوجو اولان و کیریتیک کوتله‌یه منسوب آکتیویستلر ایندیکی واختدا داها چوخ تهلوکه‌لی ساییلیر. مؤوجود ناراضیلیقلارین جیدی اعتیراض آکسییالارینا چئویریلمه‌مه‌سی اوچون بو اؤزللیکلری اولان آکتیویستلرین حبس اولونما احتیمالی داها یوکسکدیر.
قایناق: میدان تی‌وی
