اورمیه گؤلونون کیچیلمه‌سی و تام قوروما تهلوکه‌‌‌سی اونا گؤره چوخ اؤنملی مؤوضوعدور کی، اونون حؤوزه‌‌‌‌سینده یاشایان ان آزی ۶میلیون آذربایجانلی‌نین، خوصوصاً ده گؤله یاخین یاشایانلارین حیاتینی بیرباشا جدی تهلوکه‌‌‌یه آتیر . بو فئنومئنین تأثیرلری ان چوخ اورمیه گؤلونه یاخین کند و شهرلرده انسانلارین ساغلاملیق، اقتصاديات و توریزم صنایع‌سینده حیس ائدیلیر. گؤلون قوروماسی تکی اکولوژی فاجعه دئییل، او، هم ده سیاسی-اقتصادی و ساغلیق فاجعه‌‌‌سی حساب ائدیلیر. پروبلئمین نتیجه‌لریندن اؤنجه اونون سبلرینی آراشدیراجاغیق.
بعضی عالیملر اورمیه گؤلونون سو سويیه‌‌سی‌نین آزالماسی‌نین گلوبال ایستیلشمه‌نین نتیجه‌سی اولدوغونو دئییرلر، بعضیلری ایسه اورمیه گؤلونون کیچیلمه‌سی‌نین مئتئورولوژی آنومالییادان چوخ انسان مداخیله‌سی‌نین نتیجه‌سی اولدوغو قناعتینه گلیرلر. «اورمیه گؤلونون قوروماسیندا انسان مداخیله‌سی‌نین تأثیری تخمیناً ۸۰%، اقلیم فاکتورلاری‌نین تأثیری ایسه ۲۰%-دیر. بئله‌لیکله، اورمیه گؤلونون برپاسی اوچون ایلک آددیم یئراوستو سولارین اداره ائدیلمه‌سی، بندلرین ایستیثماری و یئرآلتی سو احتیاطلاری‌نین یئنیدن نظردن کئچیریلمه‌سی اولا بیلر». انسان مداخیله‌سی دئییلدیکده گؤله آخان ۱۳ چایین اوزرینده بندلرین تیکینتیسی اساس انسانی مداخیله‌ردن بیری حساب ائدیرلر. بونو گؤزدن قاچیرماماق لازیمدیر کی، ایرانین مرکزچی و عیرقچی سیاستی دانیشاجاغیمیز سببلرین اساس تملی اولاراق دورور. چئوره عیرقچیلیگی ایراندا بوتون ائتنیک قوروپلارین یاشادیغی بؤلگه‌لرده سو سیاستی‌نین اساسینی تشکیل ائتمیشدیر. یعنی مرکزین بوتون اقتصادیتاتی و سیاسی چیخارلاری دوغرولتوسوندا اورمیه گؤلو و باشقا ائتنیکلرین یاشادیغی اکولوژی بؤحرانلار عیرقچی سو سیاستی‌نین نتیجه‌سی کیمی ديرلندیریلمه‌لیدیر. بو یازیدا اورمیه گؤلونون کیچیلمه‌سینده اساس سببلر اوزرینده دایانیلاجاقدیر.
آراشدیرمالار گؤستریر کی، گؤل کئچمیشده بیر چوخ شدتلی قوراقلیقدان ساغ چیخدیغی اوچون بؤحرانا اساساً اقلیم ديیشیکلیگینه سبب اولماییب.
قرافیک ۱ گؤستریر کی، حتی یاغینتیلارین چوخ اولدوغو ایالتلرده بئله گؤلون سو سويیه‌‌سی خیلی آزالیب و گؤلون وضعيتی داها دا گرگینلشیب. قرافیکده گؤروندویو کیمی سون ۴۷ ایلده اورمیه گؤلو اطرافیندا یاغیشین اورتالاما مقداری چوخ دا فرقلنمه‌ییب. آما اورمیه گؤلونون وضعيتی هر ایل داها گرگینله‌شیب. بو، اورمیه گؤلونده‌کی یانلیش اداره‌چیلیگین فلاکتلی نتیجه‌لرینی وورغولاییر.
قرافیک ۱. ۱۹۹۵-جی ایلدن ۲۰۱۴-جو ایله کیمی اورمیه گؤلونون سويیه‌‌سینده و اورمیه گؤلونون حؤوزه‌‌‌‌سینده یاغینتی‌نین ديیشمه‌سی (ULRP)
سو بندلری‌نین تیکیلمه‌سی و اکین تصروفاتی‌نین گئنیشلندیریلمه‌سی
اورمیه گؤلونه آخان چایلار اوزرینده بندلرین تیکیلمه‌سی اورمیه‌یه گئدن سولارین کسیلمه‌سینه و گؤلون سو سويیه‌‌سی‌نین دوشمه‌سینه سبب اولدو. (قرافیک ۲) بندلرین تیکیلمه‌سی ایله کند تصروفاتی و صنایع فعالیتی‌نین سرعتلی آرتیمی اورمیه گؤلونون قوروماسیندا جدی رول اوینادی.
قراف ۲. اورمیه گؤلونه آخان چایلار اوزرینه بندلرین تیکیلمه‌سی
اورمیه گؤلونون سو سويیه‌‌سی‌نین جدی دوشدویو واختدا عمومی توتومو ۷۰۶ م.م.ج (میلیون متر کوب) اولان۶میلی سو بندین ایستیفاده‌یه وئریلدی. (قرافیک ۳) اورمیه گؤلونون کیچیلمه‌سی کند تصروفاتینا جدی تأثیر ائتمیشدیر. ساحل کندلرینده‌کی بعضی تصروفاتلار تامامی ایله محو ائدیلمیشدیر. عینی ایله، توریزم استیقامتلری داغیدیلیب و اورمیه گؤلونه تؤکولن چایلار اوزرینده ۵۶ بند تیکیلمه‌سی، نهنگ قویولارین قازیلماسی و دوزگون اداره اولونماماسی گؤلون اؤلچوسونون ۹۴% آزالماسینا سبب اولوب.
قرافیک ۳. اورمیه گؤلونون قوراقلیق بؤحرانی ایله عینی واختدا عمومی توتومو ۷۰۶ م.م.م اولان ۶ میلی سو بندین ایستیفاده‌یه وئریلدی
استاتیسکا گؤستریر کی، اورمیه گؤلو حؤوزه‌‌‌‌سی‌نین اورتا استهلاک نورماسی ۷.۸۴ میلیارد م³ تشکیل ائدیر کی، بونون دا ۹۴%-بیر کند تصروفاتینا صرف اولونور. اورمیه گؤلونون قوراقلیق بؤحرانی یاشادیغی واختدا هر ایل ۸۵۰۰ هکتار سوواریلان تورپاقلار آرتیریلمیشدیر. (قرافیک ۴)
قرافیک ۴. اورمیه گؤلونون قوراقلیق بؤحرانی یاشادیغی واختدا هر ایل ۸۵۰۰ هئکتار سوواریلان تورپاقلار آرتیریلمیشدیر
بندلرین تیکیلمه‌سی و گؤلون اورتاسیندا کئچید یولونون تیکینتیسی اونون تنزّولونو سرعتلندیردی. بو جور حرکتلر حؤکومتین رئگیونون و اونون اهالیسی‌نین اکولوژی قایغیلارینا محل قویمادیغینی گؤستریر.
گؤلون آرتاسیندا تیکیلن کئچید یولو
بئله‌لیکله، گله‌جک داغیدیجی نتیجه‌لرین قارشیسینی آلماق اوچون حللرین حیاتا کئچیریلمه‌سینه تعجیلی احتیاج وار. من یئنی سووارما اوصوللاری، آز سو ایستیفاده ائدن بیتکیلرین بئجریلمه‌سی و اورمیه گؤلونون قوروماسی‌نین داها داغیدیجی نتیجه‌لری‌نین قارشیسینی آلماق اوچون دیگر یوللار کیمی بعضی حلّ یوللارینا دقت یئتیردیم. اورمیه گؤلو اطرافیندا قزضیلان قویو خریطه‌سی (۸۸ مین قویو قازیلمیشدیر)
