İnklüziv Toplum Fondu tərəfindən yayımlanan son hesabat 2024-cü ilin iyul-sentyabr aylarında İranda baş verən insan haqları pozuntularını sənədləşdirib. Hesabat xüsusilə Azərbaycan türklərinə qarşı yönəlmiş təzyiqləri önə çəkir və müxtəlif hüquq pozuntularını diqqətə çatdırır.
Edamlar
Hesabata görə, bu dövrdə ən azı 15 nəfər edam edilib. İran hökuməti bu şəxsləri ağır cinayətlərdə ittiham etsə də, beynəlxalq təşkilatlar, xüsusilə “Amnesty International”, edam cəzasının tətbiqini kəskin şəkildə pisləyir. Edama məhkum edilənlərdən biri də hal-hazırda Rəşt şəhərindəki Lakan həbsxanasında saxlanılan əmək fəalı Şərifə Məhəmmədidir.
Həbslər və məhkəmələr
Azərbaycanlı insan haqları fəalları və vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələri mütəmadi olaraq saxlanılır, çox vaxt ədalətsiz məhkəmə proseslərinə məruz qalırlar. Evin həbsxanasında saxlanılan Murtəza Pərvin kimi fəallar alçaldıcı rəftara və işgəncələrə məruz qalıb. Ümumilikdə, 15 nəfər həbs olunub və bəzi şəxslər müvəqqəti azadlığa buraxılıb.
Həbs cəzaları
Bir çox fəal mülki və siyasi fəaliyyətlərinə görə həbs cəzasına məhkum edilib. Bu cəzalar, onların mübarizəsini boğmaq üçün tətbiq olunan sistematik tədbirlərdən biridir.
İşdən çıxarılmalar
Fəallar, o cümlədən Əfşar Möhb İmçə, iş tətilini dəstəklədiklərinə və aktiv fəaliyyətlərinə görə işdən çıxarılıblar. Bu addımlar iqtisadi təzyiq yolu ilə fəalları susdurma strategiyasının bir hissəsi kimi qiymətləndirilir.
Sürgünlər
Tanınmış fəal Abbas Lisani zorla uzaq bir bölgəyə, Yəzd şəhərinə sürgün edilib.
Qeyri-qanuni çağırışlar
Hesabata əsasən, insan haqları fəalları, o cümlədən Əmir Bədri və Fatimə Qolipur, qeyri-rəsmi yollarla – əsasən telefon vasitəsilə – İran hakimiyyəti tərəfindən çağırılıb və təzyiq altına alınıblar.
Şəxsiyət vəsiqəsinin verilməməsi
Azlıq qruplarına mənsub uşaqlar üçün şəxsiyət vəsiqəsinin verilməməsi də ciddi insan hüquqları problemi olaraq önə çıxır. Təbrizdəki bir hadisə bu çətinlikləri nümayiş etdirib. Beş aylıq məhkəmə mübarizəsindən sonra Alp Aslan adlı körpənin ailəsi, Vətəndaşlıq Qeydiyyat (Səbt-e Əhval) İdarəsini doğum şəhadətnaməsini verməyə məcbur edən məhkəmə qərarı əldə edib. Bu hadisə azlıqların qarşılaşdığı sistematik maneələri bir daha üzə çıxarıb.
Hesabat ümumilikdə 40 nəfərin müxtəlif dövlət səviyyəli repressiyaların hədəfi olduğunu göstərir. Azərbaycan türklərinə qarşı aparılan bu təzyiqlər İranda insan hüquqlarının sistematik şəkildə pozulduğunu bir daha təsdiqləyir.
