İngilizcədən tərcümə: Ətəkyazı tərcümə qrupu
Kasıblar arasında uğuru əldə etməyi məhdudlaşdıran amillər olduqca aydındır. Bunlardan ən əsası onların aşağı təhsil səviyyələri və zəif bacarıqlarıdır. Misal üçün Birləşmiş Ştatlarda ixtisassız iş üçün aşağı maaş, bir çoxlarının əmək bazarında qalmaq motivasiyasını azaldır və iş tapmaq və ya işi saxlamaq kimi çətinliklər yaradır; bunlarla yanaşı çox kasıb ailədə və ya məhəllələrdə böyümək, cinayət keçmişi, qəyyumluqdan kənar valideyn olmaq və ya əlillik kimi müxtəlif “qrupa xas” maneələr də mövcuddur.
Yuxarıdakı diaqnoz birbaşa reseptə gətirib çıxarır. Bizə lazım olan – çox sadə şəkildə – aşağıdakıları edəcək siyasətlərdir:
- Kasıb uşaqlar, gənclər və böyüklər arasında təhsil və bacarıqları artırın.
- İxtisassızlara “iş haqqı verin” və lazım olduqda onlara daha çox iş təklif edin.
- Keçmiş cinayət törətmiş şəxslər, qəyyum olmayan valideynlər, çox yoxsul ailələrdə və ya məhəllələrdə olan uşaqlar və əlillər kimi qrupların spesifik problemlərini həll edin.
Burada yaxşı xəbər budur ki, onilliklər ərzində aparılan tədqiqatlar yuxarıda göstərilən məqsədlərə çatmağa çalışarkən nəyin işlədiyini və nəyin nəticə vermədiyini göstərir….
Kasıblar arasında təhsil və bacarıqların artırılması
Uzunmüddətli perspektivdə yoxsulluğun azaldılması və imkanların artırılması üçün ən mühüm siyasət aztəminatlı uşaqların, gənclərin və böyüklərin təhsil və bacarıqlarının təkmilləşdirilməsidir. Hər halda, məktəbdə təhsildə yoxsul uşaqlar və başqaları arasında uçurumlar artır. Təhsilə əvvəlkindən daha çox dəyər verən və mükafatlandıran iqtisadiyyatda bu boşluqlar bağlanmalıdır.
Ancaq hər hansı bir bacarıq artırma siyasəti iki əlavə məqamı həll etməlidir. Birincisi, bir çox yoxsul gənclər, eləcə də böyüklər indi kolleclərə, xüsusən də ictimai və ya kommersiya kolleclərinə (for-profit) daxil olurlar. Çoxlarının təhsil haqqının hamısını və ya çoxunu ödəmək üçün Pell Qrantları var. Əsas problem ondan ibarətdir ki, onların bitirmə dərəcələri çox aşağıdır və bu, K-12 illərində daha zəif akademik hazırlığı və digər çətinlikləri əks etdirir. İkincisi, hətta assosiasiya (AA) dərəcələri kimi etimadnamələri uğurla əldə etsələr belə, əmək bazarının tələbatına uyğun sahələrdə çox az adam var. Beləliklə, problem güclü “karyera yolları” və yüksək tələbatlı sektorlarda yoxsullar üçün təlimlərin həcmini artırmaq və onların bu cür təlimləri tamamlamalarını təmin etməkdir.
Bu cür problemləri nəzərə alaraq, yüksək keyfiyyətli təlimə çıxışı genişləndirmək, saxlanılmasını təmin etmək və təlimin yüksək tələbatlı sektorlara yönəldilməsini təmin etmək üçün müvafiq siyasətlər toplusuna ehtiyac var. Bu cür siyasətlərə aşağıdakılar daxildir:
Aztəminatlı uşaqlar üçün məktəbdə oxuduqları 12 il ərzində yüksək keyfiyyətli proqramların əlçatanlığının genişləndirilməsi.
Yoxsul rayonlarda yerləşən məktəblərdə güclü elm/texnologiya/mühəndislik/riyaziyyat (STEM) proqramlarında effektiv müəllimlərin sayının artırılması və daha çox aztəminatlı uşaqların onlara olan məktəbləri seçib oxumasına şərait yaratmaq.
Orta məktəbdə daha yüksək keyfiyyətli karyera və texniki təhsilin (CTE) və işə əsaslanan öyrənmənin mövcud olduğundan əmin olmaq.
Dövlət kolleclərini yoxsul tələbələr arasında bitirmə nisbətlərini və qazanclarını artırdıqları təqdirdə daha çox maliyyə ilə mükafatlandırmaq.
Kasıb tələbələrin öz Pell Qrantlarından əmək bazarında dəyəri olan qısamüddətli və ya qeyri-kredit proqramlarında və ya şagirdlik və iş əsaslı öyrənmənin digər formalarında istifadəsini asanlaşdırmaq.
Bu camaşırxana siyahısı deyil. Bu, əsas problemləri həll edən və nəyin işlədiyini və nəyin işləmədiyi haqda bildiklərimizdən istifadə edən məqsədyönlü proqramlar toplusudur. Burada diqqətəlayiq çatışmazlıqlar olduğunu vurğulamaq lazımdır: Mən, məsələn, universal pre-K (Hər sinif üçün) ilə az maraqlanıram və bütün aztəminatlı uşaqlar üçün yüksək keyfiyyətli 12 illik təhsilin hər sinifi üçün təhsil proqramlarına çıxışı təmin etməkdə daha çox maraqlıyam. Bunun səbəbi, orta və yuxarı gəlirli uşaqlar üçün pre-K ödəmək üçün çox qıt olan dövlət resurslarının xərclənməsi mənim üçün az məna kəsb edir. Həmçinin, yoxsul uşaqlar ənənəvi dövlət məktəbləri, eləcə də ən yaxşı nizamnamə proqramları vasitəsilə müxtəlif yollarla yaxşı riyaziyyat və elm dərslərinə çıxış əldə edə bilərlər.
Yüksək keyfiyyətli CTE, köhnə peşə təhsilindən fərqli olaraq, tələbələri kollecdən uzaqlaşdırmır və onları gələcəyi olmayan (dead end) işlərə bağlamır. Karyera Akademiyaları və ya şagirdlik kimi ən yaxşı CTE proqramları tələbələrə güclü akademik bacarıqlar, üstəlik daha spesifik peşə hazırlığı və iş əsaslı öyrənmə verir, onlara həm orta təhsildən sonrakı təhsil, həm də orta məktəbdən sonra karyera seçimləri təqdim edir.
Ali təhsilə gəlincə, biz ən çox yoxsul tələbələrin oxuduğu dövlət qurumlarına, xüsusən də İctimai kolleclərə daha çox resurs təqdim etməklə və bu resursları sərfəli şəkildə xərcləmək üçün daha aydın stimullar təqdim etməklə kömək etməliyik. Bu institutlara əlavə dövlət subsidiyalarının onların yoxsul tələbələrinin akademik və iş bazarının nəticələrinə əsaslanmasına zəmanət verilir. Və onların Pell Qrantlarından əmək bazarı mükafatları olan sertifikat proqramlarında istifadəsini asanlaşdırmaq da kömək edərdi.
Düşünmürəm ki, pulsuz İctimai kollec dərhal prioritet olmalıdır. Yenə də, çox qıt resursların olduğu bir dünyada orta və yuxarı gəlirli tələbələr üçün kolleclərə davamiyyətin subsidiyalaşdırılması, bu resursları aşağı gəlirli tələbələrə ən yaxşı şəkildə uğurla xidmət edəcək və onları gələcəyə hazırlayacaq təcrübə və xidmətlərə yönəltməkdən daha az məna kəsb edir.
İş ödənişini və işləri daha əlçatan etmək
aşağı bacarıqlı insanlar işlədikdə, onların ABŞ-da maaşları adətən çox aşağı olur. Bu, təkcə onların ailələrini dolandırmaq üçün mübarizə apardıqları anlamına gəlmir, həm də daha yüksək əmək haqqı və müavinətlərə sahib olacağını gözləyən bir çox işçini ruhdan salır və bu da bəzilərinin işi tərk etməsinə səbəb olur. Həqiqətən də, xüsusilə pensiya yaşından xeyli aşağı olanlar arasında işçi qüvvəsində iştirakın azalması ABŞ iqtisadiyyatının, eləcə də bu işçilərin məskunlaşdığı ailələrin və ictimaiların istehsal qabiliyyətini təhdid edir. “Əməyin ödənilməsinin” iki yayılmış yolu var: minimum əmək haqqının artırılması və Qazanılmış Gəlir Vergisi Kreditinin (EITC) genişləndirilməsi. Minimum əmək haqqına gəldikdə, biz onu, əlbəttə ki, artırmalıyıq, ancaq gənclər və az təhsilli insanlar arasında iş itkisinə böyük təhlükə yaratmayan səviyyələrə qədər. Fikrimcə, mülayim artım – bəlkə də 10 dollara qədər – bu məqsədə cavab verə bilər.
Lakin bəzi yoxsul gənclər və ya böyüklər iş tapmaqda və ya işi saxlamaqda böyük çətinlik çəkirlər. Bu, xüsusilə tənəzzüllər baş verdikdə, ölkənin depressiyaya məruz qalmış bölgələrində (depressed regions) yaşayırlarsa və ya onların işə hazırlığı çox məhduddursa. Onların işlə təmin olunduğundan əmin olmaq vacibdir. Eyni zamanda, yoxsullar üçün ictimai xidmət işləri çox bahalıdır və çox vaxt qazanclarına uzunmüddətli təsirləri az olur; və yoxsulları işə götürmək üçün işəgötürənlərə verilən vergi kreditləri də zamanla çox az müsbət təsir göstərir.
Bunun əvəzinə, hökumət Fövqəladə TANF proqramı vasitəsilə yoxsul və işsiz işçilər üçün iş yerlərinin subsidiyalaşdırılması ilə bağlı Böyük Tənəzzül zamanı nisbətən uğurlu təcrübəsinə əsaslanmalıdır. Bu proqram çərçivəsində özəl və dövlət sektorlarında 250 000-ə yaxın belə iş yeri qısa zamanda yaradılmışdır. Bu subsidiyalaşdırılmış iş yerləri hətta depressiyaya düşmüş bölgələrdə iqtisadiyyatın yaxşı vaxtlarında da təqdim edilməlidir, iqtisadiyyat zəiflədikdə isə daha çox iş yaradılmalıdır.
Xüsusi Qruplara Yardım
Son vəzifə daha konkret problemlərlə üzləşən xüsusi qruplara kömək etməkdir. Bacarıqların artırılması, əmək haqqının ödənilməsi və işlə təmin olunması ilə yanaşı, aztəminatlı uşaqların və böyüklərin xüsusi qrupları xüsusi həllər tələb edən xüsusi problem və maneələrlə üzləşirlər. Bir neçəsi kifayət qədər geniş yayılmış və ya kifayət qədər tənqidi xarakter daşıyır ki, onlar yoxsulluqla mübarizə və imkanların yaxşılaşdırılması üçün hər hansı bir səydə diqqətə layiqdirlər.
Məsələn, aztəminatlı kişilər, xüsusən də afroamerikalılar arasında tez-tez cinayət qeydləri ilə yanaşı, qəyyumluqdan kənar uşaqlar üçün ödənişdə (yaxud “gecikmiş”) geri qaldıqları görünür. Cinayət qeydləri işəgötürənləri onları işə götürməkdən qəti şəkildə çəkindirir və borcu olanların qazanclarına qoyulan yüksək vergilər bu adamları rəsmi olaraq aşağı maaşlı işlərdə işləməkdən çəkindirir.
Bu problemlərin həlli üçün bir sıra siyasət və proqramlara ehtiyac var. Bəziləri narkotik istifadəsini cinayət hesab etmək və ya kiçik şərti azadlığı pozanları həbs etmək alternativləri və nikahsız atalığın qarşısını almaq üçün kontrasepsiyadan məsuliyyətli istifadəni təşviq edən siyasətlərə diqqət yetirir. Effektiv “keçid işləri” və atalıq proqramları üçün dövlət maliyyəsinin genişləndirilməsi birgə və qarışıq olmalıdır. Əlilliyi olan insanların fərqli bir problemləri olur. Hal-hazırda, federal əlillik sığortası (DI) proqramı tələblərinə cavab verənləri bir daha heç vaxt işləməməyə təşviq edir, beləliklə, bu şəxslər və onların ailələri üçün imkanları məhdudlaşdırır. İşçiləri və sahibkarları daimi olmayan işə daxil etmək əvəzinə məşğulluğu qoruyub saxlamaq üçün həvəsləndirən və mükafatlandıran bir sıra islahatlar təklif edilmişdir və bunlar diqqətlə qiymətləndirilməyə layiqdir. Hətta Əlavə Qidalanma Yardımı Proqramı (əvvəllər SNAP) kimi proqramlar da özlüyündə çox işdən çəkindirməyən Qida Marka Proqramı, alıcıların yenidən məşğulluq əldə etmələrinə kömək etmək üçün daha çox şey edə bilər. Amma bütün bunları həqiqətən işləyə bilməyən və gəlir dəstəyinə ehtiyacı olanları cəzalandırmadan etmək lazımdır.
Çox aşağı gəlirli ailələrdə böyüyən uşaqların da xüsusilə yay aylarında (məktəb səhər yeməyi və nahara çıxışı itirildikdə) və valideynlərinin və qəyyumlarının işini itirdiyi dövrlərdə daha çox köməyə ehtiyacı var. Bu şəraitdə uşaqlar üçün gəlir dəstəyinin və əsas xidmətlərin gücləndirilməsi vacibdir.
Nəhayət, kasıb məhəllələrdə böyüyən uşaqların da köməyə ehtiyacı var. Raj Chetty və Nathaniel Hendren tərəfindən aparılan son araşdırmalar heç şübhəsiz sübut edir ki, yoxsul məhəllələrdə yaşayan uşaqların yuxarıya doğru hərəkət etmək imkanları başqa yerlərdə böyüyənlərə nisbətən daha məhduddur. Bu uşaqlara kömək etmək üçün bir sıra siyasətlər təklif edilmiş və zamanla sınaqdan keçirilmişdir. Bəziləri onlara və ailələrinə daha az yoxsul məhəllələrə köçməyə kömək edir; digərləri öz regionlarında daha yaxşı məktəblərə və işlərə çıxışlarını yaxşılaşdırmağa çalışırlar; və digərləri yaşadıqları icmaların və orada göstərilən xidmətlərin gücləndirilməsini nəzərdə tutur.Bütün bu yanaşmalar daha geniş miqyasda tətbiq edilməzdən əvvəl əlavə təcrübə və qiymətləndirməyə layiqdir.
Nəticə
Amerikada yoxsulluq dərəcələri çox yüksək olaraq qalır və yoxsulluq içində böyüyənlər arasında yuxarıya doğru hərəkətlilik imkanları çox aşağı olaraq qalır…. Bacarıqların təkmilləşdirilməsi, iş haqqının ödənilməsi, işin mövcudluğunun təmin edilməsi və cüzi büdcə xərcləri ilə qrupa xas maneələrin aradan qaldırılmasını ağıllı şəkildə birləşdirən bir gündəm bu tələblərə cavab verə bilər.
Qaynaq:
Inequality in the 21st Century? EDITED BY: David B. Grusky AND Jasmine Hill
